Maktaba ya Hadithi

1- Mtume (rehma na amani ziwe juu yake) alimueleza Uqbah bin A`amir (Radhi za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake) kwamba ametelemshiwa ufunuo (wahyi) wa surah mbili, haikuwahi kuteremka chochote mfano wake hasa zinazohusu kinga, kwa sababu ayah zote za surah hizo mbili ni kinga kwa mwenye kuzisoma., na kuna kuondoa husuda, na kukinga shari za mwenye kuhusudu ambayo hakuna katika surah nyingine . 

2- Hizo sura mbili ni: Suuratul falaqi na suuratu nnaasi. Amezielezea mtume wa Mwenyezi Mungu rehma na aman ziwe juu yake kwa kutaja ya kwanza. Kwa umashuhuri wake katika kinga kama zilivomahushuhuri sura zote mbili kwa jina la kinga mbili, kwa sababu ya kuanza kwake na neno (sema najikinga). Na maana ya falaq ni : kila kinacho achan na Kitu na kupambanua na kua wazi kama alfajiri inavyo pambazuka na mbegu inavyotoka kwenye kokwa. Na kujikinga maana yake ni: kurejea kwa Mwenyezi Mungu na kushikamana nae kwa kutafuta ulinzi kutoka na shari za shetani na vimbi vyake na wasi wasi wak, kwa ajili ya kinga ya kila chenye shari Kinga hizi mbili zimethibiti katika kinga   na zinguo nayo ni katika hadith nyingi miongoni mwazo ni ile aliyo ipokea abuu said alkhudhry radhi za Allah ziwe juu yake amesema: Alikua Mtume rehma na amani ziwe juu yake akijikinga kutokana na majini, na vijicho vya watu, mpaka ilipo telemka kinga mbili {Suuratulfalaqi na suuratunnaas}, hivyo basi zilipo teremka akaanza kuzitumia na akaacha tofauti na hizo ... Na Mtume kutumia sura hizo mbili na kuacha tofauti na hizo kwa sababu sura hizo mbili zimekusanya kinga zote na zinajitosheleza. 

Mafunzo

Tunajifunza katika hadithi hii yafuatayo; 

1- Mtume (rehma na amani ziwe juu yake) alitumia namna miongoni mwa namna walizokuwa wakizitumia waarabu, nayo ni pale aliposema: “hujajua”, namna hii imekuja mara nyingi katika Qur`ani, na ni namna na njia ya kuvuta uelewa wa watu, na nafsi kumuelekea muulizaji, na kuwa na shauku ya jawabu na kupata elimu. Na hapo tunajifunza kuwa ni vizuri kwa wanazuoni na wasomi na walinganiaji na walezi, watumie namna hii mara kwa mara katika ufikishaji, hasa mwanzoni, ili kuiwekea mkazo katika mazungumzo na kuvuta usikivu na ufahamu wa wasikilizaji. 

2- Hadithi hii inaashiria kwamba kinga mbili (surat falaq na surat nnas) ni bora katika yale muislamu anayoyatumia katika kinga na zinguo (ruqya), hata kama hayazuiwi kuyatumia katika kinga kama dua na dhikri za kisheria, kama ilivyokuwa haizuiwi kutumia sababu halali za kidunia ambazo zinamkinga mtu katokana na shari mbalimbali, lakini hizi surah mbili ndiyo kubwa na msingi katika kufikia malengo.

3- Katika surat naasi kuna sifa ya shetani kwamba yeye ni khans na maana yake ni: anaerudi nyuma na kukimbia pale mja anapomtaja Mola wake Mlezi, hivyo basi mja anapolazimiana na kufanya adhkari na kusoma dua mbalimbali, anakuwa mbali na shetani, basi inatupasa kupupia kumtaja Mwenyezi Mungu kila muda, na tujikinge kwa Mwenyezi Mungu kila tunapatokewa na wasi wasi au kila tunaposhawishiwa kufanya dhambi. 

4- Zingatia kuadhimisha yale aliyoyaadhimisha Mwenyezi Mungu Mtukufu katika surah za qur`ani, kwa kuzihifadhi na kujifunza na kuzitafakari ayah zake, na kuwafundisha wengine, iwe nyumbani au shuleni, au katika tafiti za wanazuoni, kwani hiyo ndio kipaumbele dhidi ya mengine. 

5- Hadith na ayah hizi zinaashiria haiwezekani kuondoa maudhi ya wenye husda na kubatilisha matendo ya wachawi waharibifu ispokuwa kwa kuomba msaada kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu, yeye pekee ndiyo Mola Mlezi wa watu, na Muumba wao, na Mwenye kumiliki mambo yao yote, halitokei jambo lolote katika ufalme wake bila ya idhini na ruhusa yake.

2. Naafi`i akamueleza kuwa amemuachia majukumu ya uongozi kijana jina lake ni ibn abzaa [1] , Umaru akawa hakumfahamu, akauliza hali yake, naafi`I akamwambia kwamba kijana huyo au moja ya wazazi wake kuna aliewahi kuwa mjakazi au mtumwa wetu tukamuacha huru. 

3. Umaru akachukia mtumwa kufanywa kuwa kiongozi, hali ya kuwa kuna watu waliohuru na wenye heshima katika maswahaba wa Mtume (rehma na amani ziwe juu yake) na waliokuja baada yake ambao wanafaa kusimamia jukumu hilo.

 4. Hii haina maana kuwa haifai wajakazi kuongoza, wala kawmba Umaru (Radhi za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake) eti anawadharu wajakazi na watumwa na kuwaona wako chini ya waungwana (yaani watu walio huru), lakini aliuliza hivyo kwa kuchunga maslahi ya watu na kuepuka fitna, kwa sababu uongozi katika malengo yake ni kudhibiti mambo ya watu na kutekeleza maslahi yao, na jambo hilo linahitaji mtu mwenye uelevu na msimamo na mwenye kuogopwa ambae watu hawawezi kumgomea, na hili linahitaji mtu aliehuru na mwenye kuheshimiwa katika nasaba na nafasi yake katika jamii, na kinyume na hapo watu watamdharau na kuacha kumsikiliza na kumtii. [2]

5. Naafi`i akamueleza kuwa sababu ya kumpa majukumu hayo ni kwamba kijana huyo amehifadhi kitabu cha Mwenyezi Mungu Mtukufu, na ni msomi wa sheria na hukumu za mirathi, na kwamba mjakazi huyu Mwenyezi Mungu amemnyanyua kwa watu kwa sababu ya jambo hilo, na watu wa mji wa makkah wanajua sifa yake hiyo, na wanamuheshimu na kumtukuza na kutekeleza maamrisho yake, jambo ambalo linapelekea mambo kunyooka, na hali kutulia. 

6. Umaru alipoelezewa sababu ya kufanywa hivyo, aliikubali na kumuunga mkono kwa kumpa hoja na dalili ya usahihi wake, kwamba Mtume ameeleza kuwa hiki kitabu kinawaheshimisha watu na kunyanyua daraja zao duniani na akhera, na kisingelikuwa kitabu hicho wangelidhalilika, kama kinavyowadhalilisha waliokikufuru na wakaacha kufanyia kazi yaliyomo, hata kama walikuwa ni watu waheshimiwa na utukufu. 

1) Ni wajibu kwa kila aliepewa majukumu awe makini katika hayo majukumu, mwenye kufuatilia kila sehemu, kwani umaru alikutana na mfanyakazi wake jambo la kwanza alimuuliza, ni nani umemuachia majukumu yako? Na yukoje? Na kwanini umefanya hivi na kuacha vile?

2) Ni wajibu kwa kila kiongozi atakapomuachia mtu majukumu basi awe na sababu za msingi zilizompelekea amuchie majukumu hayo, hivyo basi atakapotaka baba, au mkuu wa shirika Fulani,au mkadarasi au mfanyakazi, kumuagiza mmoja wa wafanyakazi wake ili kusimamia jukumu Fulani basi inampasa achunguze kwanza uaminifu wake na umahiri wake katika kufanya kazi vizuri, na mfano wa hayo, na kiongozi wa siasa au waziri atakapotaka kuwakilishwa na mfanyakazi wake, hapa ni sharti huyo mfanyakazi wake awe na utaalamu wa uongozi na awe na uwezo wa kuitikia maslahi ya raia. 

3) Hadithi hii inaashiria kwamba mjuzi wa hukumu za kisheria katika kitabu cha Mwenyezi Mungu na muenendo wa Mtume wake rehma na amani ziwe juu yake, atatangulizwa katika kuongoza mambo ya waislamu muda ambao atakuwa anafaa kuongoza, hata kama ni masikini kuliko raia wake, muhimu awe anaweza kuchunga maslahi ya waislamu, na kujiepusha na yanayoweza kuchochea na kueneza fitna, kwani Umaru siku moja aliwahi kuwasimamisha uongozi maswahaba wakubwa katika baadhi ya nyadhifa kwa ajili ya kuchunga maslahi ya watu wote, kama alivyofanya kwa Sa`adi Bin Abii Wa`Qqaas, na Khalid Bin Waliid na wengineo. 

4) Kila mtu aiulize nafsi yake: kitabu cha Mwenyezi Mungu unakichukuliaje katika nafsi yako? Je ni kweli umekiamini na kukisadikisha na kudumisha kukisoma hadi Mwenyezi Mungu akakunyanyua kupitia kitabu hicho? Au umekiacha na Mwenyezi Mungu akakudhalilisha? Hapo kuna mambo mawili na si zaidi, amesema Qatadah Mwenyezi Mungu amrehemu, “hakukaa na qur`an mtu yeyote ispokuwa atanyanyuka akiwa na ziada au mapungufu” [3]

5) Mwanadamu huthaminiwa kwa kile alichonacho, hivyo basi ni wajibu kwa kila mwenye kutafuta elimu aelekeze hamu yake katika kutafuta elimu yenye manufaa kwani elimu kwake ina thamani na utukufu dunia na akhera. 

6) Ikiwa qur`ani inamnyanya daraja mwenye kuihifadhi na kuifanyia kazi kwa kumfanya kuwa kuongozi wa watu na imamu wao, basi hakika cheo kikubwa zaida ya hapo ni kunyanyuliwa akhera, Kutoka kwa Abdullah bin Amru (Radhi za Mwenyezi Mungu ziwe juu yao) amesema: Amesema Mtume wa Mwenyezi Mungu (Rehma na Amani ziwe juu yake): “Ataambiwa mwenye Qur’ani: Soma, na upende daraja, na usome vizuri kama ulivyokuwa ukisoma duniani; kwani hakika sehemu yako iko kwenye aya ya mwisho utakayoisoma.” [4]

7) Amesema mshairi. Hivyo ewe nafsi, kuwa kama nyuki = Usijaribiwe kulala au wala usishawishike Qur’an imekuacha katika bustani yenye kung’aa = Basi chukua upendavyo katika neema zake maua yake yawasilishe katika ulimwengu = na halalisha asali yake yenye kushuhudiwa. usitake mtu mwingine astarehe katika bustani hiyo; = kwani ni Kiasi gani Nimesamehe kila mwenye kuacha dhambi zake Uwongofu uko katika uwongofu wake, na ushindi uko katika njia yake, =na utukufu uko katika kuinuliwa kwake.

1. Yeye ni Abd al-Rahman ibn Abza al-Khuza’i, wakitofautiana katika uswahaba wake, na wanahistoria wengi wanadai kwamba alikuwa ni sahaba ambaye alikutana na Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) na akaswali nyuma yake na akasimulia kutoka kwake. Tazama: “Tahdheeb Al-Kamal” cha Al-Mazi (16/501), “Sir A’alam Al-Nubla” cha Al-Dhahabi (3/201).

2. “Al-Bahr Al-Mohet Al-Thajaj” cha Muhammad bin Ali Al-Ethithi (458/458).

3. " Maadili ya wasomi wa Qur'an" cha Al-Ajri (uk. 73)

4. Abu Daawuud (1464) na al-Tirmidhiy (2914).

1- Mola wetu Mlezi, ametakasika na kutukuka, anatuambia kuwa anawatetea waja wake waumini. Basi anaye khitalifiana na kuwaudhi wacha Mungu - ambao ni waja wake wema ambao wameifikia imani yao kwa utiifu, na Mola wao Mlezi anasimamia mambo yao, Mwenyezi Mungu ameonya vikali juu ya kuwatetea na kulipiza kisasi kwa watiifu. Na ni nani awezaye kupigana na Mwenyezi Mungu?!

2- Kisha Mwenyezi Mungu, Utukufu ni Wake, akabainisha njia bora ya mja kujikurubisha kwa Mola wake Mlezi ni kutekeleza faradhi alizomuwajibisha. Kwani Mwenyezi Mungu Mtukufu, hakuamuru kutiiwa na hakukataza kuasiwa, isipokuwa waja wajikurubishe Kwake. 

3- Iwapo mtu ana shauku ya kutekeleza faradhi kisha akajikurubisha kwa Mola wake Mlezi, kwa ibada ambazo Hakuwajibisha wala kuzipendekeza Kwake - kama vile Sunna za kuswali, kufunga, kutoa sadaka, akisoma daima dhikri, kusoma Qur'ani, kutimiza mahitaji ya watu, na kadhalika - Mwenyezi Mungu Mtukufu atampenda. 

4- Basi, Mola mlezi anapompenda mja, anahifadhi hisia zake kwa ajili yake. Mja huyo husikia tu yale yanayompendeza Mwenyezi Mungu, wala hayaelekezi macho yake kwenye yale yaliyoharamishwa, na hauachii mkono wake katika yale ambayo hayaruhusiwi na sheria, kwa hivyo hachukui kisichokuwa mali yake. hapigi ila kwa haki, na mguu wake hauendi kwenye dhambi. Haya ni kama yale aliyosema Mtume, rehema na amani ziwe juu yake: “Muhifadhi Mwenyezi Mungu atakuhifadhini, muhifadhi utamkuta mbele yako” [1]

5- Pia malipo makubwa ya mawalii wa Mwenyezi Mungu ambao anawapenda na wanaompenda ni kwamba wakimuomba Mwenyezi Mungu hujibu dua yao na huwapa maombi yao, chochote kile, na wakielekea kwake kwa kuogopa shari au madhara, Anawaondolea wanayo yaogopa na anawalinda. Amesema Mtume rehema na amani ziwe juu yake: “Hakika miongoni mwa waja wa Mwenyezi Mungu yupo ambaye akiapa kwa Mwenyezi Mungu basi atamtimizia” [2]

6- Kisha Allah mtukufu , Akasema kwamba Yeye hupenda anachokipenda Muumini, na anachukia kikampata kitu ambacho kinamdhuru, hata kifo ambacho Mwenyezi Mungu Mtukufu Alikiandika kwa viumbe Wake wote. Na alitaka kiwafike kifo, lakini anachukia kumpata mja wake muumimni kwa sababu ya kukichukia na kuogopa, hivyo kifo kikawa ni matashi ya Mwenyezi Mungu kwa namna moja na anakichukia kwa namna nyingine. huu ndio ukweli wa kusitasita, kwani Mwenyezi Mungu, Utukufu ni Wake, Anamuangamiza mja Wake Muumini kwa mauti, licha ya mapenzi yake kwake na chuki ya kumuudhi, tofauti na kafiri. Ambapo Mwenyezi Mungu anamchukia na anataka kumuadhibu [3]

Na chuki ya mja mwema dhidi ya kifo ni ya kimaumbile ambayo Mwenyezi Mungu Mtukufu aliwaumbia watu. Wanakiogopa kifo na wala hawakipendi, isipokuwa kinapokaribia kifo, Mwenyezi Mungu Mtukufu humpa bishara ya yale atakayokuwa nayo Akhera, kwa hiyo hakuna kitu anachokipenda zaidi kuliko kifo wakati huo. Mtume, amani iwe juu yake, alisema: "Yeyote anayependa kukutana na Mwenyezi Mungu, na Mwenyezi Mungu hupenda kukutana naye, na yeyote anayechukia kukutana na Mungu, Mungu huchukia kukutana naye." Aisha au baadhi ya wake zake wakasema: “Sote Tunachukia kifo.” Akasema Mtume: “Si hivyo; Lakini mauti yanapomfikia Muumini hubashiriwa radhi na utukufu wa Mwenyezi Mungu, na hakuna kitu anachokipenda zaidi kuliko kilicho mbele yake. Basi anapenda kukutana na Mwenyezi Mungu na akapenda Mwenyezi Mungu kukutana Naye, Na kafiri anapofikwa na mauti, hubashiriwa adhabu na mateso yake, hakuna kinachochukiwa zaidi kwake kuliko yale yaliyo mbele yake. Atachukia kukutana na Mungu, na Mungu atachukia kukutana naye.” [4]

Mafunzo

1- Mwenye kutaka kujikinga katika kona yenye ngome ambayo hakuna kitakachomdhuru, basi na ashike kamba ya Mwenyezi Mungu; Mwenye nguvu ni yule anayewatetea walinzi wake. 

2- Ikiwa Mungu Mwenyezi yu pamoja na wewe, ni nani aliye juu yenu? Na ni nani awezaye kupigana na Mwenyezi Mungu?! 

3- Ulezi na upenzi haupatikani kwa kudai, bali ni kwa imani, uchamungu, na imani nzuri kwa Mwenyezi Mungu, vinginevyo ni watu wangapi waovu wanaodai kuwa ni vipenzi wa Mwenyezi Mungu!

4- Njia pekee ya ulezi ni kufuata sheria yake aliyoileta Mtume wake, rehema na amani ziwe juu yake, vinginevyo Mayahudi na Manasara walidai kuwa wao ni watoto wa Mwenyezi Mungu na vipenzi vyake, na wanamkanusha Mtume wake na kujiepusha na sheria yake.

5- Jihadharini na vipenzi wa Mwenyezi Mungu Mtukufu; Huna uwezo wa kupigana na Mungu Mwenyezi. 

6- Ikiwa unataka kujikurubisha kwa Mwenyezi Mungu na kupata mapenzi yake, basi fuata Anayokuamrisha, na jiepushe na Anayokukataza. Ukweli wa upendo ni kibali cha mpendwa na kutii amri yake. 

7- Jihadhari na kujifanya una upendo wakati umezama katika upuuzi, na kuacha kumtii mpendwa wako. Mpenzi hatulizani isipokuwa kwa kile anachokipenda na kumfurahisha mpendwa wake. 

8- Umar bin Abd al-Aziz, Mwenyezi Mungu amrehemu, amesema katika khutba yake: “Ibada bora zaidi ni kutekeleza wajibu na kuepuka makatazo, kwa sababu Mwenyezi Mungu, Mwenye nguvu na utukufu, ameweka faradhi hizo. juu ya waja wake ili kuwakurubisha Kwake, na kuwawajibishia radhi zake na rehema zake” [5]

9- Jikurubishe kwa Mwenyezi Mungu kwa aina za swala za daraja la juu na Sunna zilizopendekezwa; Yeyote anayetekeleza majukumu ya faradhi na akaepuka uasi, kisha akaharakisha kufanya yale ambayo Mwenyezi Mungu anayapenda, ambayo hakumfaradhishia, anastahiki kupata upendo wa Mwenyezi Mungu kwake. 

10- Usipuuze kuswali sunnah; Mwenyezi Mungu Mtukufu amewasifu Manabii wake na mawalii wake kwa kusema:

11- Jichagulie moja ya nyadhifa mbili; Unaweza kuwa miongoni mwa watoharifu wanaotosheleza kutekeleza faradhi na kuepuka makatazo, au uwe miongoni mwa watangulizi waliofikia daraja ya ulezi na mapenzi kwa kufanya bidii katika kutekeleza mambo ya faradhi, na uchamungu kutokana na machukizo na kile kinachomtoa mtu katika kumtii Mwenyezi Mungu. 

12- Kamwe usifikirie kuwa Swalah za sunnah peke yake bila ya faradhi zitakufaa na kukukurubisha kwa Mola wako Mlezi. Bali ni lazima kuswali swala ya faradhi, na Abu Bakr, radhiya Allahu anhu, alimwambia Omar Ibn Al-Khattab, radhiya Allahu anhu: “Mwenyezi Mungu Mtukufu haikubali sala ya sunnah mpaka iswaliwe faradhi.” [6]

13- Mapenzi ya Mwenyezi Mungu ni kitu kikubwa sana ambacho mja anaweza kukipata, Daudi, amani iwe juu yake, alikuwa akisema katika dua yake: “Ewe Mola wangu nakuomba upendo wako, na upendo wa wanaokupenda, na kuyapenda matendo yatakayonifikisha katika mapenzi Yako. Ewe Mola wangu, yafanye mapenzi Yako kuwa makubwa kwangu kuliko nafsi yangu, familia yangu, pesa yangu, na maji yangu baridi" [7]

14- Na nafsi yako ikikushinda kufanya baadhi ya madhambi, basi zidisha ukaribu wako na Mwenyezi Mungu Mtukufu kwa kuswali swala za faradhi na za sunnah ili kujilinda nafsi yako na viungo vyako, ili usije ukafanya dhambi na kuasi.

15- Malipo hutokana na aina ya kazi; Ukiilinda mipaka ya Mwenyezi Mungu Mtukufu na kutii anayokuamrisha, atazilinda hisia zenu juu yenu, na ukiipotezea sheria yake atakupuuza na kukuacha na matamanio yako. 

16. Moja ya matokeo makuu ya upendo wa Mwenyezi Mungu kwa mja ni kwamba anaamuru viumbe vyote kumpenda Yeye. Akasema Mtume rehma na Amani zimshukie: “Hakika Mwenyezi Mungu, Aliyetukuka, anapompenda mja, humwita Jibril na kumwambia: Mwenyezi Mungu amempenda fulani, basi mpende, na Jibril atampenda. Kisha Jibril akapaza sauti mbinguni: “Mwenyezi Mungu amempenda fulani  na fulani, basi mpendeni, kwa hiyo watu wa mbinguni wanampenda, na kumethibitika kwake kukubalika kwa watu wa ardhini.” [8]

17 Iwapo unataka kujibiwa dua, basi lazima utumie njia yake kubwa zaidi, ambayo ni kustahiki upendo wa Mwenyezi Mungu kwa kujikurubisha Kwake kwa njia ya utii. 

1- Ukiona kwamba dua yako bado imesitishwa na haikubaliwi licha ya kukithirisha kwako kwa Mola wako Mlezi, isukume kwa kujikurubisha zaidi Kwake, na ujue kwamba bado hujafikia daraja ya mawalii. 

2- Mwenye kukimbilia kwa Mwenyezi Mungu na kujikinga kwa ngome ya utiifu na kujikurubisha Kwake, atamlinda na ubaya na kumuondolea shari zote. 

18. Amesema Mwenyezi Mungu:

Ikiwa Mungu Mwenyezi yuko pamoja naye, ni nini kinachomhuzunisha na kumtia hofu?! Je, hukusikia kauli ya Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam kumwambia sahaba wake Abu Bakr:

19. Mwenyezi Mungu Mtukufu anachukia kudhulumiwa mja wake, vipi mtu amuonyeshe Mola wake Mlezi yale anayoyachukia ya uasi?! 

20. Kusitasita ni sifa ya kutokamilika ambayo hanayo Mwenyezi Mungu, lakini Anachotaka ni kitu anachokipenda upande mmoja na 

ambacho hakipendi katika kipengele kingine, bila kuambatana na kuchanganyikiwa kama hali inayomkuta mtu mwenye kusitasita. Kwa hiyo Mwenyezi Mungu Mtukufu ametakasika kutokana na sifa ambazo hazimfai. 

21. Hadith, inathibitisha sifa mbili za mapenzi na chuki kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu, basi tuzithibitishe kwa ajili Yake, Mwenyezi, bila ya masharti, tafsiri, wala kukanusha. 

22. Mshairi alisema: 

Unamuasi Mola mlezi huku ukionyesha kumpenda = hii haiwezekani kwa mfano wa ajabu Ikiwa upendo wako ulikuwa wa dhati, ungemtii = mpenzi ni mtiifu kwa ampendaye Kila siku anakuanzisha kwa baraka = kutoka Kwake, na unapotea kwa shukrani hiyo.

1. Imepokewa na Ahmad (2669), na Al-Tirmidhiy (2516).

2. Imepokewa na Al-Bukhari (2703) na Muslim (1675).

3. Majmuu’ Al-Fatawa” cha Ibn Taymiyyah (18/130).

4. Imepokewa na Al-Bukhari (6507) na Muslim (2683).

5. Jami' al-'Ulum wa'l-Hukam" cha Ibn Rajab (2/ 336). 

6. Zuhd” cha Hanad bin Al-Sari (1/ 284).

7. Jami' al-'Ulum wa'l-Hikum" cha Ibn Rajab (2/ 340).

8. Imepokewa na Al-Bukhari (7485) na Muslim (2637).

1. Ibn Masoud, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, alimuuliza Mtume rehma na Amani zimshukie kuhusu amali anazozipenda mno Mwenyezi Mungu Mtukufu ili azidi kufanya amali zake na kuzitanguliza juu ya amali nyingine na kujikurubisha kwake, basi Mtume, Amani imshukie, akamwambia kwamba lililo bora katika hilo ni kuswali kwa wakati wake. Na Swala ndio nguzo ya Uislamu, na ndio msingi wa uhusiano baina ya mja na Mola wake, na ndio nguzo ya pili ya dini, na ndio maana kuitekeleza katika wakati ambao Mwenyezi Mungu Mtukufu aliupanga ndio ikawa amali bora zaidi inayopendeza kwa Mwenyezi Mungu mtukufu. Na Mwenyezi Mungu Mtukufu amewasifu waja wake Waumini kwa kusimamisha swala na kuitekeleza inavyopaswa. Akasema Mwenyezi Mungu Aliyetakasika:

Aliwasifia kuwa wanyenyekevu katika sala, na kuzidumisha. Na Mwenyezi Mungu utukufu ni wake, Amewaonya wanaopoteza sala kwa kuzichelewesha zaidi ya wakati wake, kwa kusema:

Wafasiri walisema: Wamepoteza wakati, na kama ingekuwa ni kuacha, itakuwa ni kufuru [1]

 2. Kisha Ibn Masoud, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, akauliza juu ya matendo mema baada ya kuswali kwa wakati wake, na akamuelekeza katika kuwaheshimu wazazi. Na Mwenyezi Mungu Mtukufu amewatilia umuhimu wazazi wawili, basi akahusisha kuwafanyia wema na kumuabudu Yeye na kumuunganishia sehemu zaidi ya moja, kama alivyosema Mola Mtukufu:

Na Mwenyezi Mungu Mtukufu anasema:

Kuwatukuza wazazi wawili ni kuwafanyia wema, kuwasindikiza kwa wema, na kuwausia, kuwahudumia, na kutowaasi, Amesema Mwenyezi Mungu.

Nae Mtume Rehma na amani iwe juu yake ameeleza kuwa kuwaasi wazazi ni miongoni mwa madhambi makubwa; Akasema, rehma na amani iwe juu yake: “Je, nisikuambie dhambi kubwa katika madhambi makubwa? Mara tatu, Maswahaba wakasema: “Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu, tuambie” akasema: “Kumshirikisha Mwenyezi Mungu, na kuwadharau wazazi wawili” – Naye akaketi vizuri, na alikuwa kaegemea kisha akasema: “Na kusema uongo ni dhambi kubwa” Akasema: Akaendelea kuirudia mpaka tukasema: Laiti angenyamaza [2]

3. Kisha Ibn Masoud, Mwenyezi Mungu, awe radhi naye akauliza kuhusu amali zinazopendwa zaidi na Mwenyezi Mungu baada ya kuswali kwa wakati wake na kisha kuwaheshimu wazazi. Kwa hiyo, Mtume rehma na amani iwe juu yake, akamwongoza kwenye jihadi kwa ajili ya Mwenyezi Mungu Mtukufu. Na jihadi: ni kupigana na makafiri ili kusimamisha neno la Mwenyezi Mungu Mtukufu na kuonyesha ibada za Uislamu kwa kujitolea nafsi na fedha. Nayo ndio urefu wa nundu ya Uislamu. Kwa hayo huinuliwa bendera ya Dini, na neno la haki huinuka mpaka kiyama kitakapo simama, na kwayo Mwenyezi Mungu huwatukuza Waumini na huwadhalilisha maadui zake. Mwenyezi Mungu Mtukufu amewasifu Mujahidina katika njia ya Mwenyezi Mungu Mtukufu kwa kusema:

Na Mtume, amani iwe juu yake, alieleza kwamba hakuna kazi inayolingana na malipo ya jihadi kwa ajili ya Mwenyezi Mungu Mtukufu; Alikuja mtu kwa Mtume wa Mwenyezi Mungu rehma na amani zimshukie akasema: Nielekeze kwenye kitendo ambacho ni sawa na jihadi. Alisema: “Siwezi kuipata.” Akasema Mtume: “Je, Mujahid akienda vitani, je unaweza kuingia msikitini kwako na kusimama na usilegee, na ufunge na usifungue?” Akasema: Na ni nani awezaye kufanya hivyo? [3]

4. Kisha Abdullah bin Masoud akaeleza kuwa ametosheka na Mtume wa Mwenyezi Mungu rehma na amani zimshukie kwa vitendo hivyo, na ikiwa angeendelea kumuomba zaidi na kumuomba bila shaka Mtume, angemzidishia, Bali aliacha kwa kumuonea huruma Mtume, rehema na amani ziwe juu yake.

Mafunzo

1. (1) Maswahabah, Mungu awawie radhi, walikuwa wanapenda sana kutumia muda wao katika ibada, na kumuuliza Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam kuhusu ibada za karibu na kupendeza kwa Mwenyezi Mungu na yenye malipo makubwa. Kila Muislamu anapaswa kufuata mfano wao.

2. (1) Zaidi ya masahaba mmoja alimuuliza Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam kuhusu amali anazozipenda sana Mwenyezi Mungu, na kila mara alitaja jambo tofauti kutokana na hali tofauti za waulizaji. Anamjibu kila mmoja kwa kile anachohitaji zaidi na kinachofaa zaidi. walinganiaji, wanachuoni na waelimishaji lazima wazingatie hali na tabia za watu katika fatwa na mahubiri. 

3. (1) Mtume (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) alikuwa akipenda sana kuswali katika nyakati zake, kiasi kwamba washirikina walipomzingira Siku ya Handaki, alisema: “Mwenyezi Mungu azijaze nyumba zao na makaburi yao kwa moto, wametushughulisha na swala ya kati mpaka jua likazama.” [4]  Pamoja na kwamba alikuwa na udhuru wa kisheria, Vipi mtu aliyekosa swala bila ya udhuru wa halali?! 

4. (1) Ibn Masoud, radhi za Mwenyezi Mungu zimshukie, alimuuliza Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam, maswali kadhaa katika kikao kimoja, na Mtume hakumbana au kuchoshwa naye. walinganiaji na wanachuoni wajipambe kwa subira na ustahimilivu mbele ya watu.

5. (2) Kuwaheshimu wazazi wako ni miongoni mwa matendo makubwa zaidi ya kujikurubisha kwa Mwenyezi Mungu. Basi mwenye kuwa na wazazi wake mmoja au wote wawili walio hai, basi atumie fursa hiyo, na ajikurubishe kwa Mwenyezi Mungu kupitia kuwatendea wema. 

6. (2) kuwatendea wema wazazi kunafuta dhambi. Kutoka kwa Ibn Umar, Mwenyezi Mungu awe radhi nao wote wawili, kwamba mtu mmoja alikuja kwa Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam akasema: Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu, mimi nimefanya dhambi kubwa, je, naweza kutubu na nikasamehewa? Akasema Mtume: “Unaye mama?” Akasema: Hapana. Akasema tena Mtume: “Je, una shangazi?” Akasema: Ndiyo, akasema: “Basi mtendee wema” [5]. 

7. (3) Jihad kwa ajili ya Mwenyezi Mungu Mtukufu ni amali kubwa kabisa na ukaribu, na hakuna amali yoyote inayolingana nayo, aliulizwa Mtume: Ni watu gani bora? Akasema: “Muumini anayepigania njia ya Mwenyezi Mungu kwa maisha yake na mali yake” 8. (3) Miongoni mwa jihadi katika njia ya Mwenyezi Mungu Mtukufu ni kutumia juhudi na fedha katika kueneza dini ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, kufikisha wito kwa watu, kuamrisha mema na kukataza maovu. [6]

9. (4) Kila mtu anatakiwa kuwa mpole kwa Mafaqihi na wasomi, kwa hivyo asiwaulize sana, na wala asiwatwishe maswali. Bali, ayafupishe na kuzingatia nyakati za uchovu wao na kutojali, na kadhalika.

1. Tafsir Ibn Katheer (5/243)

2. Imepokewa na Al-Bukhari (2654) na Muslim (87).

3. Imepokewa na Al-Bukhari (2785) na Muslim (1878).

4. Imepokewa na Al-Bukhari (2931) na Muslim (627).

5. Imepokewa na Al-Tirmidhiy (1904). 

6. Imepokewa na Al-Bukhari (2786) na Muslim (1888).

1- Ametaja Mtume Rehema na Amani zimshukie malipo ya kuwasaidia watu katika kuwatimizia haja zao na kuwapunguzia mizigo. Imetajwa kuwa mwenye kumnusuru na kumuondolea Muumini dhiki kubwa na dhiki. Mwenyezi Mungu akamwondolea maovu ya Siku ya Kiyama, ambayo Mwenyezi Mungu Mtukufu alisema juu yake: “Enyi watu! Mcheni Mola wenu Mlezi. Hakika tetemeko la siku ya kiyama ni jambo kubwa (1) Siku mtapo iona, kila mwenye kunyonyesha atamsahau amnyonyeshaye, na kila mwenye mimba ataharibu mimba yake. Na utaona watu wamelewa, na kumbe hawakulewa. Lakini adhabu ya Mwenyezi Mungu ni kali” [Hajj: 1, 2]. 

2- Na mwenye kumliwaza mdaiwa asiyeweza kulipa, kwa kuangalia katika ridhaa yake, au kwa kumtoa katika hayo au sehemu yake, au kwa kumpa kitu kinachomuondolea ufilisi wake; Malipo yake yalikuwa ni kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu amfanyie wepesi, ili asipitie shida na balaa isimpate duniani bila ya kumfanyia wepesi, na Akhera Mwenyezi Mungu Mtukufu atampunguzia hisabu yake. Atamrehemu na atamsamehe.” Amesema Mwenyezi Mungu:

Na akasema Mtume rehema na amani ziwe juu yake: “Mfanyabiashara alikuwa akidai watu, na akimuona mtu amefilisika, huwaambia vijana wake: Msameheni. Labda Mwenyezi Mungu atatusamehe, basi Mwenyezi Mungu akamsamehe.” [1]

3. Na mwenye kumsitiri Muislamu, Mwenyezi Mungu atamsitiri katika dunia hii. Asimfichue wala asivunje stara yake mbele ya watu, na asidhihirishe makosa na dhambi zake kwa yeyote. Na Akhera ataweka pazia lake juu yake [yaani kifuniko chake na rehema], na hakuna hata mmoja katika viumbe atakayesikia hesabu yake. Akasema: “Hakika Mwenyezi Mungu atamkurubisha Muumini, na kuweka stara yake juu yake, na atamfunika, na kusema: Je! unaijua dhambi kama hiyo, unaijua dhambi kama hiyo? Naye atasema: Ndiyo, Ewe Mola wangu mlezi, mpaka atajiona kuwa na hatia ya dhambi zake, na atjiona nafsini mwake kwamba ameangamia, Atasema: Nilikustiri huko duniani, na nitakusameheni leo, kwa hiyo kitatolewa kitabu cha mema yake. Ama makafiri na wanaafiki, mashahidi wanasema:

Kuna aina mbili za kumsitiri muislamu: kuficha makosa yake ya hisia; Ili ampe anachotaka na asitiri mwili wake, na afunike makosa yake, ambayo ni madhambi. muislamu anapomuona nduguye muislamu katika madhambi ni wajibu kumkemea na kumnasihi kwa ajili ya Mwenyezi Mungu, Kisha baada ya hayo haijuzu kwake kumfichua wala kumkashifu, bali anamsitiri na kumuombea uwongofu. Amesema Mwenyezi Mungu.

Na amesema rehema na amani ziwe juu yake: “Enyi watu mlioamini kwa maneno na imani hazijaingia nyoyoni mwenu, msiwasengenye Waislamu, na wala msifuatilie makosa yao. Kwa maana yeyote anayefuatilia makosa yao, Mwenyezi Mungu atafuatilia makosa yake, na yeyote atakayefuatiliwa makosa yake na Mwenyezi Mungu atamdhihirisha nyumbani kwake.” [3]

Na watu wa maasi wapo katika aina mbili: aliyefichikana ambaye hajulikani ametenda dhambi na wala haifanyi kwa dhaahiri, huyu ndiye anayepaswa kufichwa, na kwa ajili hiyo Mtume Rehma na Amani ziwe juu yake alipuuza kusimamisha adhabu kwa mtu aliyesema: “Nimefanya dhambi ya hadd.” Hakuuliza habari zake, bali alimwambia: "Je, umesali pamoja nasi?" Akasema: “Ndiyo.” Akasema Mtume rehma na amani ziwe juu yake: “Mwenyezi Mungu amekusamehe madhambi yako, au akasema: Adhabu yako ya had” [4]  Na mwingine: anaye jitangaza katika dhambi, na wala hajali analolifanya, mtu wa aina hii hafichwi bali ni lazima kupeleka taarifa zake kwa Kiongozi ili kusimamisha uovu wake, na ili kuwazuia wengine mfano wake [5]

4. Kisha akaeleza Mtume Rehma na Amani ziwe juu yake kwamba Mwenyezi Mungu Mtukufu humsaidia Muislamu maadamu Muislamu anajitahidi kumnusuru ndugu yake, akasema: “Na yeyote aliye katika haja ya ndugu yake, Mwenyezi Mungu atakuwa katika haja yake.”  [6] Na pia akasema: “Watu wanaopendwa zaidi na Mwenyezi Mungu ni wale ambao wanawanufaisha watu, na vitendo vinavyopendwa zaidi zaidi kwa Mwenyezi Mungu ni kumfariji muislamau” kama kumuondolea dhiki yake, au kumlipia deni lake, au kumuondolea njaa, na kutembea na ndugu mwenye shida ni bora zaidi kwangu kuliko kukaa mwezi mmoja katika msikiti huu - yaani, msikiti wa Madina - kwa mwezi... Na mwenye kwenda na nduguye ili amtimizie shida, basi Mwenyezi Mungu ataiweka imara miguu yake siku ambayo miguu itateleza” [7] 

5. Kisha akaelekea kueleza sifa za mtafutaji elimu, hivyo akasema kwamba mja akifuata njia anayoitafuta elimu, Mwenyezi Mungu Mtukufu atamrahisishia njia ya kwenda Peponi. Elimu huingiza katika moyo wa mja utukufu na uwezo wa Mwenyezi Mungu, na inamfanya atambue hukumu za Sharia katika halali na haramu, kwa hivyo anafanya ipasavyo, akitarajia msamaha wa Mwenyezi Mungu na radhi Zake. Mtume Rehma na Amani ziwe juu yake alikuja na neno “twariq” ili kujumuisha njia zote za kimaumbile kama kuhama kutoka nyumbani hadi msikitini, shuleni, chuo kikuu, kituo, au maeneo mengine. Pia inajumuisha safari katika kutafuta elimu ya kujifunza kutoka kwa wanachuoni, pamoja na njia za kiroho zinazofanyika kwa kuchukua elimu kutoka katika vitabu, na kupitia tovuti na kurasa za wanachuoni, na kusoma kutoka katika vyanzo vyake mbalimbali, njia zote hizo ni katika njia ya elimu [8]

Pia alikuja na neno "Elimu" kama lisilojulikana ili kujumuisha matawi yote ya Elimu, bila ya kuwa na kikomo katika kutafuta elimu ya Kiislamu, hata ikiwa ni ya juu zaidi kwa daraja na yenye malipo zaidi, Na ili iingie ndani yake kiasi kidogo na kingi, basi mwenye kufuata njia ya kutaka hukumu ya jambo moja atapata ujira uliotajwa [9]

6. Kisha akaeleza Mtume, Rehema na amani ziwe juu yake, kuhusu fadhila ya kukusanyika misikitini kusoma na kujifunza Qur’ani; huwateremshia  Utulivu, na rehema, na Malaika wanawazunguka kutoka kila mahali ili kulinda mkusanyiko wao na mashetani, na Mwenyezi Mungu Mwingi wa Rehema anawataja katika mkusanyiko wa juu kabisa pamoja na Malaika, Mwenyezi Mungu Mtukufu amesema:

7. Kisha akabainisha Mtume Rehema na Amani zimshukie kuwa lililo muhimu ni amali, na nasaba hazitazingatiwa Siku ya Qiyaamah, mwenye kushindwa kuokoka na moto na kuingia Peponi, nasaba yake haitamnufasha, hata akiwa mtoto wa Nabii. Vinginevyo, nasaba ingewasaidia nabii Ibrahim, amani iwe juu yake, na mtoto wa baba wa Mitume, Nuhu, amani iwe juu yake, na mke wa Lut, amani ziwe juu yake, wazazi wa Mtume, amani ziwe juu yake, na ami yake Abu Talib, na wengineo; Mwenyezi Mungu anasema:

Mafunzo

1- (1) Malipo huendana na kazi, basi mwenye kumuondolea dhiki ndugu yake, Mwenyezi Mungu atampunguzia, na mwenye kuwahurumia viumbe, Mwenyezi Mungu atamrehemu, na mwenye kuwatilia ngumu watu, Mwenyezi Mungu humfanyia ugumu wa mambo yake, na mwenye kumsitiri mwenzie naye husitiriwa. Basi jihadhari. 

2- (1) Ni shida ngapi za Siku ya Kiyama! Njia, hesabu, kuruka kwa vitabu na kuingia kwenye moto, na kadhalika. Mungu atuepushe na dhiki hizi kubwa!

3- (2) Kuwarahisishia wadaiwa ni miongoni mwa aina bora za kujikurubisha kwa Mwenyezi Mungu zitakazo muokoa mtu Siku ya Kiyama; Amesema Mtume Rehma na Amani ziwe juu yake: “Mwenye kutaka Mwenyezi Mungu amnusuru na dhiki za Siku ya Qiyaamah, basi na ampunguzie mwenye kufikwa na mazito, au amwondolee kabisa” [10]

4- (2) Kulipa deni ya waliofilisika na kuwasamehe ni sababu ya kusamehewa dhambi; kwani Mtume amesema: "Alihukumiwa mtu katika wale waliokua kabla yenu, na hakuwa na kheri yoyote isipokuwa alikuwa akichanganyika na watu. Na alikuwa ni tajiri, basi alikuwa akiwaamrisha wafanyakazi wake wamsamehe aliyefilisika, na akasema: Amesema Mwenyezi Mungu, Mwenye nguvu na Mtukufu: Sisi tunastahiki zaidi hayo kuliko yeye, kisha anamsamehe” [11]

5- (3) Linda ulimi wako na macho yako kutokana na makosa na kasoro za watu, Mwenyezi Mungu Mtukufu anahifadhi makosa yako, kwa hivyo hakuna mtu anayeyatangaza.

6- (3) Baadhi ya Wema waliotangulia walisema: Mimi niliwatambua watu ambao hawakuwa na makosa, basi walipoanza kutaja makosa ya watu, basi watu wakataja makosa yao, na nikagundua kuwa ni watu waliokuwa na makosa mengi, basi walipoacha kutaja makosa ya watu, nikasahau makosa yao.

7- (3) Ni wajibu kuwasitiri Waislamu ambao makosa yao hayajulikani kwa watu baada ya kuwausia na kuwakemea kwa nia njema. Baadhi ya walinganiaji wema waliwaambia baadhi ya wale wanaoamrisha mema: Jitahidini kuyaficha maasi; Kwani kuonekana kwa dhambi zao ni dosari kwa Waislamu, na jambo bora kufanya ni kuficha kasoro [12] 

8- (3) Iwapo Muislamu ataendelea kutenda dhambi mpaka akaghafilika na hilo, haijuzu kumsitiri, bali ni lazima suala lake lifikishwe kwa Kiongozi ili amwekee adhabu ya hadd, ili aondolewe kwa watu na ili wakome watu wengine mfano wake.

9- (3) Iwapo watu wanahitaji kuwafichua baadhi ya wakosefu ambao hawakufanya dhambi hadharani, inajuzu, kama vile aliyefanya dhambi hiyo ni shahidi katika kesi au mdhamini wa wakfu, au mfano wa hayo.

10-  Mshairi alisema:

Ukitaka kuishi na dini yako iwe salama = bahati yako ni nyingi na heshima yako ni nzuri

Basi Ulimi wako usitaje makosa ya mtu = bila shaka wewe unayo makosa na watu wana ndimi

Ikiwa macho yako yatakuonyesha makosa = ya watu, basi sema: Ewe jicho, hata wengine wanamacho.

Ishi na watu vizuri na uwe mpole kwa waovu = na ujitenge nao, lakini kwa njia iliyo bora zaidi.

11-  Mtume Rehma na Amani ziwe juu yake alipenda kuwatimizia watu haja, na alikuwa akisema: “Yeyote miongoni mwenu anayeweza kumnufaisha ndugu yake, basi na afanye hivyo” [13] na kijakazi mdogo alikuwa anashika mkono wake popote anapotaka na anaenda nae [14]. Maswahaba zake Mungu awawie radhi wakafuata mfano wake, basi Abu Bakr akatoa pesa zake katika njia ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, na Umar bin al-Khattab alikuwa akiwachunga wajane usiku, na Uthman bin Affan akanunua kisima cha Rumah na akakifanya kuwa wakfu kwa Waislamu. Mwenye kutaka kumuiga Mtume, Rehema na amani ziwe juu yake, na maswahaba zake na afanye. 

12. Al-Hasan Al-Basri, Mwenyezi Mungu amrehemu, alituma kundi la maswahaba zake kwenda kumtimizia mtu haja, akawaambia: Piteni kwa Thabit Al-Bunani, na mchukueni pamoja nanyi, Basi wakaja kwa Thabit, akasema: Mimi niko katika itikafu, wakarudi kwa Hasan na kumwambia, naye akasema: Mwambie: Ewe Ammash! Je, unajua kwamba kutembea kwa mahitaji ya ndugu yako Muislamu ni bora kwako kuliko Hijja moja baada ya nyingine?! Basi wakarudi kwa Thabit, basi akaiacha itikafu yake na akaenda nao.

13. Mtume Rehma na Amani ziwe juu yake alitoa ahadi ya kumrahisishia kuingia Peponi mtafutaji wa elimu. Mwenye kutaka kuingia Peponi na afuate njia ya wanachuoni. 

14. Mwenyezi Mungu akawajaalia wale wanaokusanyika misikitini ili kumtaja malipo yao ni kupata utulivu, Malaika wanawazunguka, rehema inawafunika, na Mwenyezi Mungu Mtukufu anawataja pamoja naye. Ni malipo gani makubwa kuliko haya!

15. Fikiria kuwa Mola wako Mlezi anakutaja kwa jina na wasifu wako, na akajifakhirisha kwako kwa Malaika wake kwa kusema: Mja wangu fulani ananikumbuka. Fadhila kubwa na daraja la juu kwa malipo ya kazi rahisi ambayo kila Muislamu anaweza kuifanya.

16. Mshairi alisema:

Ikiwa elimu haikufai kwa lolote, basi bora kuliko hayo ni kuwa mjinga.

Na ikiwa ufahamu wako unakutumbukiza shimoni = basi ni bora hata usingelifahamu

17. Utavuna matunda ya kushindwa kutokana na ujinga = na kuwa dhalili utakapozeeka.

18- Usidhani kuwa heshima ya ukoo wako itakunufaisha Akhera, ama ufanye jambo jema na utaokoka, au utafanya uovu na utaangamia. Mwenyezi Mungu Mtukufu alipodhihirisha kauli yake: “Na uwaonye watu wako wa karibu” [Al-Shu`ara: 214] Mtume akasimama na kusema: "Enyi  Maquraishi! Mimi sina faida kwenu mbele ya Mwenyezi Mungu, enyi wana wa Abd Manaf, mimi sina faida kwenu mbele ya Mwenyezi Mungu. Ewe Abbas bin Abd al-Muttalib, sitakuwa na manufaa kwako mbele ya Mwenyezi Mungu. Ewe Safiya, shangazi yake Mtume wa Mwenyezi Mungu, mimi sitakuwa na manufaa kwako mbele ya Mwenyezi Mungu. Na ewe Fatima, binti Muhammad, sema chochote utakacho katika mali yangu, na sitakuwa na faida kwako mbele ya Mwenyezi Mungu.”[15].

19- Mshairi alisema:

Kwa maisha yako, hawi mtu isipokuwa kwa dini yake = Usiache uchamungu ukitegemea ukoo Uislamu umemnyanyua Salman Faris = na ushirikina umembwaga chini muovu, Abu Lahab.

1. Imepokewa na Al-Bukhari (2078) na Muslim (1562).

2. Imepokewa na Al-Bukhari (2441) na Muslim (2768).

3. Imepokewa na Ahmad (20014) na Abu Dawood (4880).

4. Imepokewa na Al-Bukhari (6823) na Muslim (2764).

5. “Jami’ al-Ulum wa al-Hakam” cha Ibn Rajab (2/291-293).

6. Imepokewa na Al-Bukhari (2442) na Muslim (2580).

7. Imepokewa na Al-Tabarani katika Al-Mu’jam Al-Awsat (6026).

8. Tazama: “Sharh Riyadh as-Salihin” Ibn Uthaymiyn (5/433-434).

9. Tazama: Fath al-Bari Ibn Hajar (1/160)

10. Imesimuliwa na Muslim (1563).

11. Imesimuliwa na Muslim (1561).

12. “Jami’ al-Ulum wa al-Hakam” cha Ibn Rajab (2/291-293).

13. Imepokewa na Muslim (2199).

14. Imepokewa na Al-Bukhari (6072).

15. Imepokewa na Al-Bukhari (2753) na Muslim (204).

1. ni utakaso kwa ujumla wake ikiwa ni pamoja na kutawadha kwa ajili ya swala na kufanya ibada ni sawa na nusu ya imani. Ikiwa muumini ameamriwa kuwa msafi kwa nje na ndani, basi usafi wa nje ni nusu ya hiyo, na imani inaweza kumaanisha ibada. Kama Asemavyo Mola Mtukufu:

yaani: sala zenu, na usafi ni nusu yake kwa sababu ni sharti ndani yake sala haikubaliki bila hiyo. Utakaso ni miongoni mwa ibada kubwa kabisa ambayo kwayo mja hujikurubisha kwa Mola wake. Amesema Allah, utukufu ni wake:

. Tunapata dalili kuwa kutokana na hili kwamba matendo yanajumuishwa katika imani, na kwamba inaongezeka kwa utiifu na inapungua kwa uasi. 

2- Na Mtume, rehma na amani zimshukie, amesema kuwa kauli ya mja:

3- Na kauli ya mja: “Ametakasika Mwenyezi Mungu na sifa njema ni za Mwenyezi Mungu” - na utukufu: kumtakasa Mwenyezi Mungu kutokana na kila upungufu na kasoro - kuna ujira mkubwa kiasi kwamba kama malipo hayo yangekuwa ni mwili, basi ungejaza vilivyo kati ya mbingu na ardhi. Basi kama malipo ya kusema: “Sifa njema zote ni za Mwenyezi Mungu” yanajaza mizani, basi mja, akiifuatishia kwa kusema: “Utukufu ni wa Mwenyezi Mungu”, hupita juu ya malipo yao mpaka yajae yaliyo baina ya mbingu na ardhi, na hiyo ni kwa sababu ya kumhimidi Mola wake kwa yale anayostahiki, na akamtakasa na kila dosari na upungufu 

4- Kisha, Mtume rehema na amani zimshukie, akaeleza kuwa swala ni nuru inayomuongoza mja kwenye haki, hivyo moyo wa mwenye kusimamisha swala hujaa nuru za hekima, uongofu na elimu, sala na uasherati havikutani kamwe. Amesema Allah mtukufu :  

5- Sadaka ni ushahidi wa uaminifu wa imani ya mja. Mtu huzaliwa akiwa na sifa ya kupenda pesa, kwa hivyo ikiwa anajitahidi kuiondoa, hii ni ishara ya imani na imani yake. Pia ni dalili na hoja kwake mbele ya Mola wake Mlezi Siku ya Kiyama atakapoulizwa juu ya fedha zake alizipataje ? 

6- Subira - kwa namna zote: katika kumtii Mwenyezi Mungu, katika kumuasi, aliyetakasika, na katika Qadari zake – ni nuru ambayo kwayo mja anapata ufahamu katika njia ya haki.

 7- Qur’an ima ni hoja kwako ambayo itakunufaisha Siku ya Kiyama mbele ya Mwenyezi Mungu. Pale ulipoisoma na ukaiamini na ukanufaika na yale yaliyomo, au ni hoja ya kukuangamiza pale utapoiacha na ukaacha kuifanyia kazi. 

8- Kisha Mtume Rehema na Amani zimshukie akamalizia maneno yake kwa kusema kuwa watu wote wanajitahidi kutimiza maslahi yao - na akataja matembezi ya asubuhi, ambayo ni matembezi ya mwanzo wa mchana ambapo watu hukimbilia riziki zao - juhudi ya mtu ikiwa sambamba na Sharia, basi huyu kaiuza nafsi yake kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu, na Yeye ndiye anayeikomboa na kuiokoa kutokana na adhabu ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, amesema Mwenyezi Mungu Mtukufu:

Ama atakayefuata matamanio yake kinyume na amri ya Mwenyezi Mungu, Utukufu ni Wake, basi huyu kaiuza nafsi yake kwa Shetani, hivyo akaiangamiza na atastahiki adhabu kwa ajili yake.

Mafunzo

1- vile jitahidi kutakasa matendo yako ya siri kutokana na unafiki na dhambi kwani ni sehemu za imani. 

2- Usafi ni mojawapo ya milango muhimu ya upendo wa Mwenyezi Mungu kwa mja, kwa hiyo tumia fursa hiyo kwa kutaka radhi zake. 

3- “Sifa njema zote ni za Mungu” ni neno ambalo ni jepesi katika ulimi, na Muislamu haoni tabu yoyote ya kulirudia, na lina ujira mkubwa ambao hakuna awezaye kuuwekea mipaka isipokuwa Mwenyezi Mungu Mtukufu. Usipuuze kudumu na utajo huu. 

4- Mwenyezi Mungu ameweka malipo makubwa kwa kazi nyepesi; Ili kuwarahisishia waja Wake na kuwafanyia wema. Mwenyezi Mungu, utukufu ni Wake, ni Mola Mlezi mwenye rehema, huruma na ni mpole. 

5- Mizani ni kweli, iliyotajwa katika Qur’an na Sunnah, na Muumini hatakiwi kuto kuiamini. 

6- Weka ulimi wako unyevu kwa kusema: “Ametakasika Mwenyezi Mungu na sifa njema ni za Mungu”; malipo yake ni makubwa. 

7- Dumisha sala; kwani hutia nuru katika moyo wa muumini, inayomuongoza kwenye haki na kumdhihirishia upotovu.

8- Endelea kusali kwa wakati; Kwani ni nuru inayomulika kaburi la mja, ili apate faraja siku ya upweke.

9- Usiache kusali, kwani Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam atakutambueni kwayo Siku ya Kiyama. Pale inapoonekana nuru kutoka mwilini mwako, basi anakuita kwenye beseni lake na kukuombea uombezi, Amesema Mtume rehema na amani ziwe juu yake: “Siku ya Kiyama watu wangu wataitwa weupe, wenye kung’aa kutokana na athari za kutawadha” [1]

10- Mwenye nuru zaidi miongoni mwa watu ni yule mwenye kuchunga sana swala na masharti yake, nguzo, wajibu na Sunnah zake. 

11- Angalia nafsi yako mwenyewe; ukiikuta safi katika kutoa katika njia ya Mwenyezi Mungu, basi tulia na furahi, na ujue kwamba huu ni ushahidi wa imani yako, vinginevyo pigana na matamanio yako na shetani wako. 

12- Jua kwamba utawajibika Siku ya Kiyama kwa pesa zako, umezipata wapi na umezitoa kwenye nini? Ukitumia alichokupa Mwenyezi Mungu Kwa radhi yake, hiyo itakuwa ni hoja kwako ukiulizwa. 

13- Subira ina shida na taabu, lakini inazalisha nuru inayomuongoza aliyechanganyikiwa, kumfariji mpweke, na kumfariji aliyefiwa.

14- Mshairi alisema: Uvumilivu ni kama jina lake, chungu katika ladha ... lakini matokeo yake ni matamu kuliko asali. Ijaalie Qur’ani  kuwa ni hoja kwako, basi fanya haraka kuisoma, na utafakari maana yake, na ufanyie kazi hukumu zake. Hakika itamuombea mja Siku ya Qiyaamah kwa kusema: “Nilimzuia asilale usiku, basi nikubalie uombezi wangu kwake” [2] Hakuna anayestahiki fedheha na adhabu kuliko yule ambaye Mwenyezi Mungu alimpa Qur’ani na akampa ufahamu ndani yake, kisha akarudi nyuma kwa visigino vyake na akaacha kuifanyia kazi. Unataka lipi kati ya makundi mawili: mwenye kujikomboa kwa kufuata Sharia, au mwenye kuiharibu kwa kufuata matamanio ya nafsi yake?! Ewe unaeiuza nafsi yako, chagua bei nzuri zaidi; Ama uiuze hadi kufa na kuteswa, au uiuze mbinguni na kwa radhi za Mwenyezi Mungu. 

15- Mshairi alisema: 

Soma kitabu cha Mungu na uelewe hekima yake = utapata zawadi ya Mungu kwa ukarimu Hicho Kitabu ni usemi wa kweli kwa kila mwenye akili timamu = na ni mwangaza kwa nuru yake takatifu Inaongoza kwenye uzuri wa jumla, na ni usalama wa mioyo na faraja ya miili. Qur-aan ameiteremsha na Bwana, Hafidh = ili kumfundisha mwanadamu ufasaha bora kabisa.

1. Imepokewa na Al-Bukhari (136) na Muslim (246).

2. Imepokewa na Ahmad (6626).

1- Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam anasimulia kuhusu aina saba za Waumini wanaostahiki kufunikwa na Mwenyezi Mungu Mtukufu katika kivuli chake Siku ya Kiyama, ambapo hakuna kivuli wala chochote kinachomzuilia mja joto la jua linalokaribia vichwa vya viumbe. Na wala haimaanishi kuwa watakuwa chini ya kivuli cha Mwingi wa Rehema kwa hakika; Kwa vile jambo hili linalazimu kuwa jua liwe juu ya Mola Mlezi wa walimwengu, na hilo ni batili, lakini kinachokusudiwa ni kuwa Mwenyezi Mungu Mtukufu anawaumbia kitu cha kuwafunika, au kinachokusudiwa ni kwamba watakuwa wamo katika rehema yake na usalama wake, na ulinzi, Utukufu ni Wake, na kueneza kivuli Kwake, Utukufu ni Wake, au kwa Arshi Yake, ni kuegemeza kwa heshima, utukufu na ukaribu [1] . Haikusudiwi kudhibiti kwamba wataofunikwa ni hawa peke yao tu; Kwa kuwa zimepokewa Hadithi nyingi zinazosema kuwa wasiokuwa hao saba wanaingia kwenye kivuli cha Mwingi wa Rehema, kama vile kauli yake Mtume rehema na amani ziwe juu yake: “Mwenye kumngojea (kumuongezea muda wa kulipa deni lake) mwenye dhiki na shida au kumwondolea shida, Mwenyezi Mungu atamweka kwenye kivuli chake” [2]. Kinachokusudiwa hapa ni kutaja baadhi yao, sio kuwadhibiti kwa idadi yao. 

2- Wa kwanza katika hao: Imamu muadilifu, naye ndiye anayefanya uadilifu katika mambo ya watu wanaomfuata, na hii inajumuisha mtawala na wasaidizi wake katika dola na Imarati, ndogo na kubwa, lakini pia inajumuisha hakimu anayehukumu baina ya walalamikaji kwa uadilifu, na mkuu wa familia anayeitunza vyema familia yake na ni mwadilifu baina yao. Na alianza na imamu kwa sababu alistahiki kuanza naye. Kwa kuwa atakuwa mkaribu zaidi wa watu kwa Mwenyezi Mungu Siku ya Qiyaamah, amesema Mtume: “Hakika wale waadilifu mbele ya Mwenyezi Mungu watakuwa juu ya mimbari za nuru, upande wa kuliani mwa Allah Mwingi wa Rehema, Mwenye nguvu na Mtukufu, na mikono yake yote miwili ni ya kulia. Ambao ni waadilifu katika hukumu zao, na jamaa zao, na walinzi wao” [3]  na hayo ni malipo ya kukiuka matamanio yao. na subira yake katika kutekeleza yale ambayo matamanio yake, ulafi, na hasira yake vinamwita huko, pamoja na uwezo wake wa kufikia lengo lake hilo; Imamu muadilifu huitwa na dunia yenyewe, na akasema: Mimi namuogopa Mwenyezi Mungu, Mola Mlezi wa walimwengu wote. Na huyu ndiyo kiumbe mwenye manufaa zaidi kwa waja wa Mwenyezi Mungu, kwa sababu Imamu anapokuwa Mwema basi raia wote huwa wazuri na wenye wema. [4] . 

3- Kisha kijana ambaye alikulia katika utii kwa Mungu Mwenyezi, na kijana alichaguliwa kwa ajili hiyo kwa sababu ujana ni rahisi kwa tamaa na kuanguka katika dhambi. Ambapo nguvu na udanganyifu wa afya na ujengaji, huitaka nafsi kutimiza lengo la matamanio ya dunia na starehe zake zilizokatazwa . [5] Tofauti na mzee; Kwani akiona miongoni mwa alama za mvi, udhaifu, na ukaribu wa kifo ni nini kilichomleta karibu na ibada na kumweka mbali na dhambi. Ikiwa kijana huyo ataenda na vishawishi hivyo vya kumtii Mwenyezi Mungu kwa kumwogopa, ataifikia daraja hiyo. Ndio maana Mtume rehema na amani ziwe juu yake, akasema: “Mwenyezi Mungu humstaajabia kijana asiye na mambo ya ujana (tamaa za haramu). [6]

4- Kundi la tatu: Mtu ambaye moyo wake umeshikamana na nyumba za Mwenyezi Mungu, basi haziwachi isipokuwa kwa kusitasita, na anapoziacha hamu yake inakuwa kubwa na kali kuliko mkaa wa moto. Na hii hutokea tu kwa yule anayejitawala nafsi yake na kuiongoza kwenye utiifu kwa Mungu, hivyo inanyenyekea Kwake.Tamaa inakuita tu kupenda sehemu za matamanio na michezo, ima iwe inaruhusiwa au haramu, na sehemu za biashara na kupata pesa, kwa hivyo hajiwekei mipaka ya kupenda sehemu za ibada isipokuwa kwa wale wanaopinga matamanio yao, na kumpa upendo wao Mola wao mlezi. [7]

5- kundi la nne: Wale wanaopendana kwa ajili ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, hawakuletwa pamoja kwa maslahi au makubaliano juu ya uasi au nasaba tu, kuoana au ushabiki. Na walikuwa wenye urafiki, kupendana, Badala yake, walikusanyika kwa utiifu kwa Mwenyezi Mungu. Hakuna kinachowasukuma kupenda na kuchukia isipokuwa (msingi wa mapenzi au chuki kwa ajili ya Allah ALWALAA WALBARAA).  Basi yeyote anayempenda Mwenyezi Mungu,nao wanampenda na wanamfanya rafiki, na anayemchukia Mwenyezi Mungu na anaifanyia uadui dini yake, basi wanamchukia na kumkataa, hata akiwa jamaa wa karibu zaidi. Amesema Allah Mtukufu: "Enyi mlio amini! Mnapo sema siri na Mtume, basi tangulizeni sadaka kabla ya kusemezana kwenu. Hiyo ni kheri kwenu na usafi zaidi. Na ikiwa hamkupata cha kutoa, basi Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu” [Al-Mujaadil: 22]. 

6- Kisha mtu mmoja aliyeitwa na mwanamke mrembo mwenye nasaba nzuri na mwenye pesa ili azini naye, akamkumbuka Mola wake Mlezi na akasema: Mimi namuogopa Mwenyezi Mungu, na nimejiepusha naye. Bali Mtume, Rehema na amani ziwe juu yake, amemtaja mwanamke kuwa ni mzuri, mwenye hadhi na heshima, kwa sababu ikiwa uzuri utachanganyikana na heshima na kuinuliwa, basi jambo hilo ni kamili na lenye nguvu. Huku akimtajirisha kuhusu uchumba wake. Kujiepusha baada ya yote hayo ni dalili ya kutanguliza khofu ya Mwenyezi Mungu juu ya matamanio ya nafsi, na mwenye nayo amejumuishwa katika kauli ya Mola Mtukufu: “Na ama yule anaye ogopa kusimamishwa mbele ya Mola wake Mlezi, na akajizuilia nafsi yake na matamanio” [Al-Nazi’at: 40]. Hivi ndivyo ilivyotokea kwa Yusufu, amani iwe juu yake. [8]

7- Kisha mtu akatoa gharama katika njia ya Mwenyezi Mungu, kisha akaificha kwa watu wote – kwa aliye wa karibu na hata mgeni - na hivyo akaonyesha kuzidi kwake katika uficho kwa kuficha kutoka kwa mkono wake wa kushoto kile kilichotolewa na mkono wa kulia. Kuficha sadaka kulikuwa kukitamanika kwa sababu ya ikhlasi na kuharamisha unafiki, na kwa ajili hiyo Mwenyezi Mungu akasema: "Mkizidhihirisha sadaka ni vizuri; na mkizificha mkawapa mafakiri kwa siri basi hivyo ni kheri kwenu, na yatakuondoleeni baadhi ya maovu yenu. Na Mwenyezi Mungu anazo khabari za mnayo yatenda” [Al-Baqara: 271]. Wanachuoni wengi wanaona kuwa kinachokusudiwa katika hili ni sadaka za kujitolea, wakati zaka na faradhi zingine za kisheria zinapaswa kuonyeshwa ili kuonyesha hukumu za Sharia, na watu wanakusanyika ili kuzifanyia kazi . [9]

8- Na kundi la saba: mtu aliyemtaja Mwenyezi Mungu katika upweke wake, mbali na macho ya watu na masikio ya watu, akakumbuka kiyama, na adhabu yake, na aliyowaandalia watu wema wa neema, macho yake yakatokwa na machozi. Kwa kuhofu na upendo kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu . Na kwa haklika ametaja kuwa katika hali ya upweke ,kwa sababu anakuwa hakukusudia kujionesha, au kutaka sifa,na inamuweka karibu Zaidi na ikhlaas na mapenzi ya kweli na kuwa na khofu.

Mafunzo

1. Jitahidi kuwa na sifa zote au zaidi ya sifa hizi, ili upate kuwa salama zaidi na adhabu ya Mwenyezi Mungu.

2. Zingatia sifa za makundi yote haya; Utaona kwamba “vitendo vyao vimehitilafiana kwa sura na mkusanyiko wao una maana moja, nayo ni kupigana kwao wenyewe na kupinga matamanio yao, na hilo kwanza linahitaji juhudi kubwa ya nafsi na subira juu ya kujizuia na sababu ya matamanio, hasira au tamaa, na katika kupambana na hilo kuna dhiki kali juu ya nafsi, na huleta maumivu makubwa kwa ajili yake, kwa sababu moyo unakaribia kuwaka kutokana na joto la matamanio, au ghadhabu unapoenea ikiwa hautazimwa kwa kufikia lengo hilo. Hakuna ubaya, malipo ya subira ni kwamba joto likizidi katika hali hiyo, na watu wakakosa kivuli cha kuwakinga na joto la jua siku hiyo, saba hawa watakuwa chini ya kivuli cha Mwenyezi Mungu na hawatapata maumivu katika joto la hali ya kisimamao ikiwa ni malipo ya subira yao katika joto la moto wa matamanio au hasira hapa duniani [10].

3. Kila mlinganiaji, mwelimishaji, na mwanachuoni lazima atumie mfumo wa kutaja idadi ili kudhibiti maana anazotaka kuzitaja kwa watu; Kwa msikilizaji, ukianza kwa kutaja nambari, ana shauku ya kujua na kuhifadhi nambari iliyohesabiwa.

4. Yasikudanganye mamlaka na cheo chako, wala usilazimishe kuwadhulumu waja; Udhalimu ni giza Siku ya Kiyama.

5. Ukiwa na cheo, watendee haki watu na usiwadhulumu. Watu wa kwanza kusalimika na joto la jua na adhabu ya moto Siku ya Kiyama ni Imamu mwadilifu.

6. Kijana, hii ni nafasi yako ya kukitafuta kivuli cha Mwenyezi Mungu Mtukufu siku ya maafa makubwa, basi dumu katika utiifu na jihadhari na maasi.

7. Mwenyezi Mungu Mtukufu aliwasifu watu wa Pangoni kwa sababu walikuwa wadogo, na pamoja na hayo walijitenga na dunia na matamanio yake na anasa zake ili kuMuabudu  Mwenyezi Mungu peke yake.

8. Muumini Msikitini ni kama samaki ndani ya maji, na mnafiki msikitini ni kama ndege ndani ya zizi [11] . Kwa hivyo jikague wewe uko sehemu gani!

9. Kama vile maelfu ya watu wa dunia wanavyotamani majumba walimokutana na maelfu yao, na wanatamani nyumba walizofuatana nazo ndugu zao; Kadhalika Waumini ambao nyoyo zao zimeshikamana na Misikiti; Kwa kupitia msikiti ndio waliwajua ndugu zao katika imani ya Mwenyezi Mungu, ambapo msikiti ni mahali panapohusishwa na Mwenyezi Mungu kuliko mahala pengine duniani kote; Kwa sababu ni nyumba zake [12] . Basi uwe miongoni mwa Waumini wanaotamani nyumba za Mwenyezi Mungu Mtukufu na ushikamane nazo.

10.Upendo kwa ajili ya Mwenyezi Mungu na chuki kwa ajili ya Mwenyezi Mungu ni sifa za imani. Kwa hivyo hakikisha unajipamba nayo.

11. Amesema Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam kuwa mtu mmoja alimtembelea ndugu yake katika kijiji kingine, na Mwenyezi Mungu akampelekea malaika kwenye njia yake, basi alipomjia akasema: Unakwenda wapi? Akasema: nakwenda kwa ndugu yangu katika kijiji hiki, akasema: Je! Kuna faida ya kimali unaitaka kutoka kwake? Akasema: Hapana, isipokuwa nilimpenda kwa ajili ya Mwenyezi Mungu. Akasema: Mimi ni mjumbe wa Mwenyezi Mungu kwako kwamba Mungu amekupenda wewe kama ulivyompenda kwa ajili yake [13].

12. Baadhi ya waliotangulia walisema: Ukiwa na ndugu unayempenda kwa ajili ya Mwenyezi Mungu, naye akaleta tukio na hukumchukia kwa ajili ya Mwenyezi Mungu, basi mapenzi yako hayakuwa kwa Mwenyezi Mungu. [14]

13. Ukijiepusha na matamanio, kwa kutaka radhi za Mwenyezi Mungu, na kuogopa ghadhabu yake na adhabu yake, Mwenyezi Mungu Mtukufu atakubadilishia kwa starehe za Peponi na usalama kutokana na adhabu ya Moto.

14. Jitahidi kutoa Sadaka ya siri; kwani huizima ghadhabu ya Mola mlezi, aliyetukuka na kutukuzwa.

15. Ukiona kwamba watu wanafuata mfano wako kwa kutoa sadaka kwa dhahiri, basi ionyeshe na umwombe Mwenyezi Mungu Mtukufu, ikhlasi hata ikiwa ni sadaka ya sala za sunna. Lakini ikiwa unaogopa kwa ajili ya ikhlasi yako, kujificha ni bora zaidi.

16. Kuhusu hali ya kuwa peke yake katika kumtaja Mwenyezi Mungu, aliusia na akapendekeza kuwa mtu atenge muda katika upweke wake ili ajutie dhambi zake, amrudie Mwenyezi Mungu kwa ikhlasi kutoka moyoni mwake, na amuombe msamaha. Allah Humjibu mwenye dhiki ikiwa atamuomba, Na kutoufanya upweke wake ni kwa ajili ya starehe zake akawa kama wanyama ambao wao wamesalimika na kuulizwa chochote mbele za viumbe siku ya qiyama . Kwa hiyo yeyote ambaye haoni kama ana usalama kutokana na hilo basi azidishe kulia kwake akiwa peke yake na ahisi kutofurahishwa na haliyake, na dunia inakuwa jela yake kwa ajili ya dhambi zake zilizopita [15].

17. Kujitenga kuliko sahihi ni kwa kumtaja Mwenyezi Mungu, na kutafakari juu ya ukuu wake, utukufu wake, ukali wake na adhabu yake, na kujihisabu kwa yale ambayo umezembea katika haki ya Mola wako Mlezi, na si kama wafanyayo wazushi, ambao hujitenga kwa kufanya nyiradi na ibada za uwongo na katika namna za uzushi, na kisha kudai baada ya hapo kuwa wanafunguliwa baadhi ya mambo yasiyo onekana kwa watu wengine! Yazid al-Ruqashi, Mwenyezi Mungu amrehemu, alikuwa akisema: “Ewe Ujinga ulioje! Wamenitanguli waja wema wafanya ibada na wakanipita katika matendo,na mimi nimekatikiwa Nuhu analia juu ya dhambi yake, na Yazid halii juu ya dhambi yake !”[16].

1. “sherh Al-Nawawi katika sahihi Muslim” (7/ 121).

2. Imesimuliwa na Muslim (3006).

3. Imesimuliwa na Muslim (1827).

4.Fath Al-Bari cha Ibn Rajab (6/46).

5. Fath Al-Bari cha Ibn Rajab (6/46).

6. Imesimuliwa na Ahmed (17371).

7. Fath Al-Bari cha Ibn Rajab (6/47).

8. Fath al-Bari cha Ibn Rajab (6/49), al-Kawakeb al-Darari cha al-Kirmani (5/46).

9. Fath Al-Bari cha Ibn Rajab (6/46).

10.""almifham lamaa 'ushakil min talkhis kitab muslimin" cha Al-Qurtubi (3/76).

11. “Tuhfat al-Ahwadhi” cha al-Mubarakpuri (7/58).

12. al'iifsah ean maeani alsahahi"” na Ibn Hubairah (6/236).

13. Imepokewa na Muslim (2567).

14. Fath Al-Bari cha Ibn Rajab (6/48).

ataudhwiih liSharh Al-Jami’ Al-Sahih” cha Ibn Al-Mulqqin (6/454) .15

16. “sherh Sahih Al-Bukhari” cha Ibn Battal (10/187).

1- Amani zimshukie wakimlalamikia kuwa matajiri, wenye fedha, wamehodhi vyeo vya juu Peponi. Wanashiriki nao katika ibada za kimwili kama vile swala, saumu na jihadi, na wametengwa kwa ajili ya ibada ya fedha kama vile sadaka na kutumia katika haki.

Hii sio husuda kwa matajiri, wala si kupinga kudra ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, bali walikwenda kwa Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam ili awatafutie ibada itayokuwa sawa na malipo ya sadaka. Wanaweza kushindana na matajiri katika matendo mema [1]

2- Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam akawaelekeza kwenye ibada ambayo itachukua nafasi ya sadaka na inayostahiki ujira wake kutokana na kujikurubisha kwa Allah na kutenda matendo mema.

3- Basi akawaambia kwamba dhikri (kumtaja Mwenyezi Mungu mtukufu) inanafasi ya sadaka. Hivyo takbira, kumhimidi Mwenyezi Mungu, tasbihi na tahlili - ambayo ni kusema: Hapana Mola ila Mwenyezi Mungu mmoja- ni sadaka ambazo mja atalipwa. Bali hupendeza zaidi kwa Mwenyezi Mungu kuliko sadaka. Kwa kauli yake Mtume, rehma na Amani zimshukie: “Je! niwaambieni mema ya vitendo vyenu, vilivyo safi mbele ya Mola wenu Mlezi, na aliye juu katika safu zenu? Na ni bora kwenu kuliko kutoa dhahabu na fedha, na ni bora kwenu kuliko kukutana na adui yenu mkawapiga shingo zao, na wakakupigeni shingo zenu? Wakasema Maswahaba: Ndio, ewe Mtume wa Mwenyezi Munguk ,Akasema: “Kumkumbuka Mwenyezi Mungu Mtukufu” [2]

4- Kama vile kuwaamrisha watu kutenda mema na kuwaongoza kwenye haki ni sadaka, na kuwakataza maovu ni sadaka, bali ni miongoni mwa ibada za juu kabisa. Mwenyezi Mungu alivyoutofautisha ummah huo kwa ajili ya hilo; Amesema Mwenyezi Mungu Aliyetakasika:

Vile vile kuamrisha mema na kukataza maovu ni faradhi tosha, na huenda ikawa ni lazima, lakini tasbihi, kusifu, na tahlili ni jambo la sunnah, na inajulikana kuwa malipo ya wajibu ni zaidi ya malipo ya sunnah. Kwani Mwenyezi Mungu Mtukufu amesema katika Hadithi Qudsi: “Na mja Wangu hajikurubishi Kwangu na kitu kinachopendwa zaidi Kwangu kuliko kutekeleza yale niliyowajibisha juu yake”[3] “[4]

Sadaka isiyokuwa ya mali iko sehemu mbili: Ibada ambayo inakomea kwa anaye itekeleza; kama dhikri na kutekeleza ibada za sunnah, na kujikurubisha kwa Mwenyezi Mungu mtukufu kuliko pita kiasi; Kama vile kuamrisha mema na kukataza maovu, na kueneza elimu, kuwanufaisha Waislamu, na kuwaepusha na madhara. Ni bora kuliko aina ya kwanza kutokana na fadhila zake za jumla.

Hili halikomei kwa yale yaliyotajwa juu ya matendo mema, bali kila anachofanya Muislamu kwa utiifu ni sadaka, na katika Hadith: “Kila tendo jema ni sadaka” [5]

5- Bali mwanamume akimwingilia mke wake basi anayo sadaka. Hiyo ni ikiwa ana nia ya kujihifadhi na zinaa, au kumhifadhi mke wake na kuishi naye kwa wema, au ikiwa anaomba mtoto mwema, au nia nyingine nzuri [6] 

6- Maswahaba, sala na salam ziwe juu yao, walishangaa. Kwani vipi mtu atatimiza matamanio yake na kupata malipo kwa hayo?! Basi Mtume rehma na amani iwe juu yake, akawaambia kwamba kama mtu anavyochuma dhambi akiweka matamanio yake katika haramu, basi atapata ujira akiiweka katika halali.

Mafunzo

1- wakishindana katika mambo ya kheri, na furaha ya ndugu zao kwa yale waliyoyafanya katika utiifu. Haya ndiyo mashindano ya kweli ambayo kila Muislamu anapaswa kuyatamani.

2- Jambo la furaha ni Muislamu kutamani vile alivyo navyo ndugu yake, na kumtakia baraka nduguye kwa alichonacho, na ni jambo zuri katika kufanya ibada, kwa sababu Mtume, rehema na amani zimshukie Amesema: Hakuna husuda ila kwa watu wawili: Mtu ambaye Mwenyezi Mungu amempa Mali, basi akawa anazitumia na kuzisalitisha katika njia sahihi, na Mtu ambaye Mwenyezi Mungu amempa elimu na hekima, na akawa anahukumu kwayo na anaifundisha”

3- Ni kutokana na rehema na uadilifu wa Mwenyezi Mungu Mtukufu kwamba amewafanyia masikini kile ambacho kinawafikisha kwenye daraja ya matajiri. Hivyo kila Muislamu afanye hima kumtii Mwenyezi Mungu Mtukufu  kwa namna yeyote itakayo wezekana.

4- Kumdhukuru Mwenyezi Mungu Mtukufu ni miongoni mwa sifa bora kabisa za waja wema. Mtu mmoja akasema: Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu, sheria za Uislamu zimenishinda, basi niambie kitu cha kushikamana nacho. Akasema: “Ulimi wako uendelee kulowa kwa kumtaja Mwenyezi Mungu” [7] 

5- Wale wanaofurahia starehe hawajafurahi kama mfano wa furaha anayokuwa nayo mwenye kumtaja Mwenyezi Mungu; Hakuna ibada ambayo ni nyepesi katika ulimi, wala kubwa katika raha, wala furaha na shangwe zaidi kwa moyo kuliko kumkumbuka Mwenyezi Mungu Mtukufu [8]

6- Kuwa na shauku ya kuamrisha mema na kukataza maovu; Ni sifa ambayo Mwenyezi Mungu Mtukufu amewahusisha watu wa hali ya juu katika viumbe vyake, na akalisifu taifa hilo na kulifanya kuwa taifa bora zaidi kati ya mataifa.

7- Kuamrisha mema ni pamoja na vitendo vyote vya utiifu kama vile kufundisha Qur-aan na Elimu zenye manufaa, kuwafanyia watu wema, na kutowadhuru.

8- Kwa nia njema, mtu hulipwa utiifu na wema, kwa hivyo tumia fursa hiyo katika nyanja zote za maisha yako. Basi wakati wa kula tia niya ya kutafuta nguvu ya kufanya ibada, na wakati wa kulala tia niya ya kupumzika ili kuendelea na ibada, na wakati wa kuchumbia familia na watoto: tia niya ya kutimiza haki zao na uhusiano mzuri nao, na wakati wa kusoma: uweke niya ya kutafuta elimu kwa faida ya Waislamu, na kazini: kuinua hadhi ya Waislamu. Na kwa kufanya hivyo katika kila kinachoruhusiwa, hugeuka kuwa matendo ya utiifu ambayo yatalipwa. Muadh bin Jabal Mwenyezi Mungu awe radhi naye amesema: “Nakusudia kwa usingizi kupata thawabu  kama vile ninavyo kusudia kupata thawabu wakati nikiwa macho” [9] 

9- Moja ya ukarimu mkubwa wa Mwenyezi Mungu Mtukufu ni kwamba Yeye humlipa Muislamu kheri kwa matendo yake yote yanayoruhusiwa ikiwa atajiepusha na dhambi. Hulipwa thawabu kwa kula chakula kilicho halali kwa kuwa ameacha haramu, na hukidhi matamanio yake katika halali na kuyaacha matamanio ya haramu, na kupata pesa kwa halali bila ya haramu.

10- Katika Hadithi, inajuzu kumuuliza muulizaji kuhusu baadhi ya yale yaliyofichika kwenye dalili ikiwa anajua kutokana na hali ya muulizaji kuwa hatachukia hilo, na hakuna tabia mbaya ndani yake. [10]

11- Mshairi alisema:

Jitahidi kumtaja Mungu, ewe mtafutaji malipo = Ewe mwenye kutaka kheri, upendeleo, na wema

Fanya hivyo utapewa mahitajio yote = na utakingwa na matatizo na madhara.

Basi anayemtaja Mwingi wa Rehema hukaa naye = na anayemtaja Mwenyezi Mungu humlipa utajo.

Na asiye mtaja Mwenyezi Mungu, basi huyo ni rafiki yake Shetani moyoni mwake.

Na anayemsahau Mola wake Mlezi, basi Mola wake Mlezi = humsahau na hiyo ni hasara kubwa

Ibilisi akammiliki, na akamsahaulisha kumtaja Mola ambaye = Kamfanya awepo toka mwanzo.

1. Tazama: “Ufafanuzi wa Riyadh as-Salihin” cha Ibn Uthaymiyn (2/ 161).

2. Imepokewa na Ahmed (21702) na Al-Tirmidhiy (3377).

3. Imepokewa na Al-Bukhari (6502).

4. Sherh  ya An-Nawawi alaai Muslim (7/92).

5. Imepokewa na Al-Bukhari (6021) na Muslim (1005).

6. sherh ya Al-Nawawi Alaa Muslim” (7/92).

7. Imepokewa na Ahmad (18167), Ibn Majah (3793), na Al-Tirmidhiy (3375)]

8. Al-Waabil al-Saib min al-Kalim al-Tayyib” cha Ibn al-Qayyim (uk. 81).

9. Imepokewa na Al-Bukhari (4341) na Muslim (1733).

10. Ufafanuzi wa Al-Nawawi Alaa Muslim” (7/93).

1- Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam anafahamisha kwamba Mwenyezi Mungu Mtukufu alipendelea siku kumi za mwanzo za Dhul-Hijjah kuliko siku zingine za mwaka. Malipo ya matendo mema huongezeka maradufu siku hizo, na hakuna amali inayolingana nayo katika siku nyingine.

2- Maswahaba wakasema: Je, jihadi katika njia ya Mwenyezi Mungu si sawa na wema katika siku kumi? Jihad ina malipo makubwa, basi je, matendo haya mema yanafikia kuwa makubwa zaidi katika wema kuliko jihadi?

3- Mtume, Rehema na Amani zimshukie, akawajibu kuwa jihadi katika njia ya Mwenyezi Mungu haifikii wema katika siku hizo kumi, isipokuwa mtu atakayetoka na mali zake na yeye mwenyewe katika njia ya Mwenyezi Mungu, kisha anatumia fedha zake katika kuliweka jeshi, na kupigana katika njia ya Mwenyezi Mungu mpaka anauawa.

Mafunzo

1-  Muislamu atumie fursa ya siku kumi katika kumtii Mwenyezi Mungu Mtukufu; ina malipo makubwa.

2- Kutokana na fadhila za Mwenyezi Mungu, ametujaalia siku njema katika siku za mwaka ambazo malipo yake yanazidishiwa. Kufunga siku ya Arafa kunafuta madhambi ya miaka miwili, na kufunga siku ya Ashura kunafuta mwaka mmoja, na siku ya Ijumaa kuna saa ya kujibu, na usiku wa cheo ni bora kuliko miezi elfu, na ibada katika kumi za Dhul-Hijjah zina malipo makubwa ya nyongeza, hivyo haifai kwa mtu mwenye akili timamu kupita katika nyakati hizo bila ya kuzidisha ibada.

3-  Ni vyema kuchukua fursa ya siku hizo, na mja amkimbilie Mwenyezi Mungu Mtukufu kwa kutubia na kurejea Kwake, na kuachana na shirki na maasi.

4- Moja ya ibada bora kabisa anazopaswa kufanya Muislamu katika siku kumi ni kufunga, hasa kufunga siku ya Arafah, ambayo amesema Mtume rehma na Amani zimshukie: “Natumai Mwenyezi Mungu atamsamehe mwaka uliopita na ujao” [1]

5- Muislamu anatakiwa kujiandaa katika siku kumi kwa kufanya tasbiyh na tahlil, Amesema Allah Mtukufu :

na siku zinazojulikana: ni siku kumi, na Mtume amani iwe juu yake, amesema: “Hakuna siku kubwa zaidi mbele ya Mwenyezi Mungu, wala zinazo pendeza zaidi kwake kuliko kutenda mema ndani ya siku hizi kumi; Basi zidisha ndani yake tahlil, takbira na kumsifu Allah” [2] 

6- Usione haya kuuliza kuhusu dini yako. Maswahabah, Mwenyezi Mungu awawie radhi, hawakuona haya kumuuliza Mtume, rehma na Amani zimshukie, kuhusu ulinganisho wa jihadi na matendo katika hizo siku kumi.

7- Hadithi inajulisha ubora wa jihadi, mpaka Maswahabah waliifananisha na amali zote. Kila Mwislamu anapaswa kuisemesha nafsi yake kuhusu jihad, na kukusudia kufanya jihadi kila inapowezekana, na kutamani kufa kishahidi kwa ajili ya Mwenyezi Mungu. Muislamu hatakiwi kupuuza ibada na utiifu katika siku hizo zilizobarikiwa isipokuwa kwa mtu aliye nyimwa kheri; Amali huongezeka mpaka yasiwe sawa na malipo ya matendo mengine yasiyokuwa katika siku hizo. Basi kutoa sadaka kwa pesa kidogo, rakaa mbili nyepesi, au kufunga siku moja, au kumdhukuru Mwenyezi Mungu kwa maneno bila ya dhiki wala tabu: Haya ni mambo mepesi ambayo hayalingani na amali yoyote isipokuwa mtu anayetoka kwenda jihadi, yeye na mali yake, na kisha anauawa huko.

1. Imepokewa na Muslim (1162).

2.Imepokewa na Ahmad (5446).

Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam alipenda kutumia upande wa kulia na kuanza nao katika kila tendo la heshima na utukufu. Katika kuvaa viatu na khofu, alianza na mguu wake wa kulia, na katika kuchana nywele zake, huanza na sehemu ya kulia ya kichwa chake pia.Katika kutawadha na kuosha, huanza na upande wa kulia; Basi huosha mkono wake wa kulia kabla ya kushoto, na mguu wake wa kulia pia, na huosha ubavu wake wa kulia kabla ya kushoto.

Na hivyo katika mambo yake yote; Kila kitu kilichokuwa na heshima na thamani alianza kwa upande wa kulia; Basi anakula, anakunywa, anatoa salamu, anachukua, anatoa, anapokea jiwe kwa mkono wake wa kulia, anaingia nyumbani na msikiti kwa mguu wake wa kulia, na anaanza kupunguza masharubu yake kwa sehemu ya kulia, na ikiwa atapeana mikono na watu au kutoa kitu, anaanza na yule aliye kulia kwake. Na tofauti na hayo alitumia kushoto, Basi anaingia chooni kwa mguu wake wa kushoto, na anatoka msikitini kwa mguu wake wa kushoto. Anajisafisha na kulivua vazi hilo na kupita juu ya mkono wake wa kushoto, na kuanza kuvua nguo, kiatu, na  khoff kwa upande wa kushoto, kisha anamalizia na kulia [1]

Mafunzo

1- Hakikisha unafuata Sunnah za Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam katika kutumia upande wa kulia uwezavyo.

2- Kamwe usitumie mkono wa kushoto katika mambo ya maisha yako. Kwani ni tabia na mfumo wa Shetani. Akasema Mtume rehma na Amani zimshukie: “Mmoja wenu akila na ale kwa mkono wake wa kulia, na kama akinywa, na anywe kwa mkono wake wa kulia. Shetani anakula kwa mkono wake wa kushoto na anakunywa kwa mkono wake wa kushoto.” [2]

3- Kuliani kuna Baraka na neema inayomjia mja kwa kumfuata Mtume wake, rehema na amani ziwe juu yake. 

4-  Heshimuni kuliani, wala msitumie kuondoa uchafu na mambo ya kudharauliwa.

1. Sherh An-Nawawi Ala Muslim (3/160).

2. Imesimuliwa na Muslim (2020).

1- Mtume Rehema na Amani zimshukie anajishughulisha zaidi na kuufundisha umma wake jinsi ya kufanya istikhara ikiwa wamechanganyikiwa katika jambo la dunia, basi mtu akawa hajui nini afanye, au afanye hili au lile, Na Mtume, rehma na Amani zimshukie, alikuwa na shauku kubwa sana kuwahifadhsha dua hiyo kama ambavyokuwa na shauku ya kuwafundisha surah kutoka katika Qur’an. Muislamu ana hitajio kubwa la kutaka uongofu kutoka kwa Mola wake, kama vile anavyohitajia Qur’an katika sala, mawaidha na miamala. 

2- Iwapo mja anataka kuomba mwongozo kwa Mola wake Mlezi, ni lazima aswali rakaa mbili za sunnah ili kujikurubisha kwa Mwenyezi Mungu, kama maandalizi ya dua yake, na inategemewa kukubaliwa. Hii inatumika kwa wanawake wasio na hedhi na nifasi. Endapo akiwa na hedhi au nifasi basi Istikhara yake itaishia kwenye dua tu. 

3- Kisha anaomba dua ya Istikharah, ambayo ndani yake anamuomba Mola wake Mtukufu amchagulie. Yeye ndiye Mjuzi, Mjuzi wa yote, na anamuomba Mola wake Mlezi uwezo wa kufanya yaliyo bora kwake. Yeye ndiye Mwenye nguvu, ambaye hashindwi na chochote, na awe na matumaini kwamba Mwenyezi Mungu atamjaalia wingi wa fadhila Zake, na kulitolea sababu hilo kwa ukweli kwamba Mola, Utukufu ni wake, ni Mjuzi zaidi. Mwenye uwezo, ujuzi, na hakuna kinachofichika Kwake. 

4- Kisha humwomba Mola wake Mlezi aliye juu na kusema: Ewe Mola Mlezi, kama unajua jambo hili - na akataja shida yake. Kwa hiyo anasema: Kumwoa fulani, au kazi yangu katika kundi fulani na fulani, au shida nyingine - “ni bora kwangu katika dini yangu, maisha yangu, matokeo ya mambo yangu, duniani na Akhera yangu, basi nikadirie hilo, unibariki kwalo” Yaani nifanyie iwezekane, unifanyie wepesi ufaulu wake, na ubariki kwa ajili yangu. 

5- “Na ikiwa unajua kwamba jambo hili ni baya kwangu katika Dini yangu, maisha yangu, na mwisho wa jambo langu, basi liondoe kwangu na uniepushe nalo.” Yaani ikiwa ni ubaya katika dini yake, maisha yake, mustakabali wake na akhera yake, basi Mwenyezi Mungu humzuilia na wala hamjaalii. Bali anauondosha moyo katika kulipenda hilo na anakuwa halitamani. 

6- Kisha niandikie yaliyo mema katika mambo yangu popote yanapokuwa, kisha niridhishe na uliyoniandikia. Inaweza kuwa nzuri na mtu hajaridhika nayo, kwa hivyo anaishi kwa huzuni na masikitiko. 

7- Muombaji lazima ataje haja yake katika dua yake. Anasema: Ee Mungu, ikiwa unajua kwamba ndoa yangu, kazi yangu, ununuzi wangu, uuzaji wangu, au vinginevyo.

Mafunzo

1-Mlinganiaji na muelimishaji waangalie kuwafundisha Waislamu wanayohitaji katika maisha yao ya kila siku; Na katika riziki za usafi, swala, saumu, na mfano wa hayo, na dua wanazozihitaji; Kama vile dhikri za asubuhi na jioni, adabu ya kula, kunywa, kuvaa, kuswali istikharah, kujinyima ili kuwasaidia watu na kadhalika.

2-Hakikisha unamwomba Mola wako Mlezi akuongoze katika mambo yako yote. Muislamu anahitaji sana kumuomba Mola wake amchagulie.

3-Usidharau jambo dogo au lisilo na maana. Tumia Istikharah katika kila jambo linalokutokea katika mambo usiyojua mwisho wake na matokeo yake ni nini. Labda jambo dogo ambalo ulifanya uchaguzi usio sahihi, likakupa wasiwasi na shida, na Mtume, rehma na Amani zimshukie, alikuwa akiwafundisha maswahaba wake kuomba kwa kila jambo.

4-Maswahaba, Mwenyezi Mungu awawie radhi, walidumu katika kumuomba Mwenyezi Mungu Mtukufu katika kila jambo la maisha yao. kwa kufuata mfano wa Mtume, amani iwe juu yake; Huyu ni Abu Ayyub Al-Ansari, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, anataka kuchumbia, basi Mtume rehema na amani ziwe juu yake, anamwambia: “Ficha uchumba kwanza, kisha tawadha, timiza udhuu wako, na usali kiasi alichokujaalia Mwenyezi Mungu, kisha umhimidi na umtukuze Mola wako Mlezi, kisha sema: Ewe Mwenyezi Mungu wewe ni muweza, na mimi siwezi, na wewe unajua, na mimi sijui, wewe ni mjuzi wa ghaibu. Ikiwa mimi kwa Fulani unamtaja kwa jina kuna kheri katika dini yangu, dunia na Akhera. Na kama kuna mtu mwingine ambaye ni bora kwangu katika Dini yangu, duniani na Akhera, basi nitimizie, au akasema: Nikadirie” [1] Bali Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam alipotaka kumuoa Zainab binti Jahsh, Mwenyezi Mungu amuwiye radhi, alisema: “Sifanyi chochote mpaka amri ya Mola wangu Mlezi” [2]

5-Iwapo Muislamu anataka kuomba uwongofu kwa Mola wake Mlezi, basi ajikurubishe kwa Mola wake Mlezi kwa kuswali rakaa mbili, swala ya daraja la juu. Utangulizi wa Istikharah na ni karibu na kujibiwa dua

6-Tunajifunza kutokana na Hadithi kwamba Muislamu anatakiwa ajikurubishe kwa Mola wake kabla ya kusema shida yake kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu; kama vile swala, sadaka, saumu, na kuamrisha mema na kukataza maovu.

7-Miongoni mwa adabu za swala ya istikharah ni mtu kuchagua muda wa kuswali na kuomba; kwa hivyo achague nyakati za karibu zaidi kujibiwa dua; Kama thuluthi ya mwisho ya usiku na alasiri ya Ijumaa, na kujiepusha na nyakati zilizoharamishwa, isipokuwa jambo analoliombea uwongofu halikubali kucheleweshwa na kuogopa kwamba litakosekana, basi atasali  hata wakati uliokatazwa.

8-Usifanye haraka katika kuomba dua, bali anza dua yako kwa kumtukuza na kumsifu Mwenyezi Mungu Mtukufu; Mtume wa Mwenyezi Mungu Swalla Allaahu alayhi wa sallam alimsikia mtu akiomba dua wakati wa swala. Na hakumtaja Mwenyezi Mungu, wala hakumswalia Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam, Mtume wa Mwenyezi Mungu Swalla Allaahu alayhi wa sallam akasema: “Amefanya haraka.” Kisha akamwita na kumwambia yeye na wengineo: “Atapoomba mmoja wenu, na aanze kwa kumhimidi Mola wake Mlezi na kumsifu, kisha amswalie Mtume, baada ya hapo aombe anachokitaka.” [3] 

9-Rejea kwa Mwenyezi Mungu kwa istikhara na dua; Yeye peke yake ndiye Mwenye uwezo, Mjuzi, anayejua siri na yaliyofichika, na wala hajuti mwenye kufanya istikhara.

10- Hakikisha kwamba jambo unalochagua kulifanya lina manufaa kwa dini yako kama linavyonufaisha maisha yako ya dunia. Asili ni kuendana na sharia.

11- Muombe Mola wako Mlezi aliye juu akujaalie wema kwa wepesi. Unaweza kukadiriwa wema na ukaupata kwa shida na tabu.

12- Omba Mungu akubariki katika kile unachoomba. Baraka ikiondolewa, uzuri unatoweka.

13- Ukimuomba Mwenyezi Mungu, basi fuata aliyoyaridhia kwako, na akufanyie wepesi njia zake, wala usifuate matamanio yako, usije ukapoteza istikhaarah yako bure.

14- Qadari za Mwenyezi Mungu ni zenye ufanisi; Ama mtalipwa kwayo, mtabarikiwa ndani yake, na itakuwa rahisi kwenu kulifanya, au mtalazimika kulifanya. Abdullah bin Umar Mwenyezi Mungu awe radhi nao amesema: “Mtu anamuomba Mwenyezi Mungu uongofu, naye humchagulia lililo bora, kisha humkasirikia Mola wake, basi haupiti muda mrefu anaona matokeo, na ikiwa amemchagua”  [4]

15- Usisahau katika dua zako kusema juu ya jambo ikiwa ni baya: “Niepushe nalo, na uliepushe nami” Mungu Mwenyezi anaweza kukuondolea jambo hilo hata kama moyo wako bado unalitamani, kwa hiyo unakuwa na huzuni kwamba halitatokea.

16- Jambo muhimu zaidi katika istikharah ni kumuomba Mwenyezi Mungu akukadirie kheri popote ilipo. Huenda ukasahau jambo la kheri ya dini yako na dunia yako, basi Mwenyezi Mungu Mtukufu atakukadiria bila ya istikhara wala maombi.

17- Muombe Mola wako Mlezi, alietakasika, akuridhie kwa aliyo kuandikieni. Kutosheka ni furaha na utulivu wa moyo, na ni wangapi wanaobadilika-badilika katika baraka za Mwenyezi Mungu, Atukuzwe na kuinuliwa, huku akiwa hana radhi nao na kuchukia!

18- Usimwonee haya Mola wako Mlezi, litukuzwe jina lake kwa kumtajia jambo unaloomba istikhara, likiwa ni dogo au kubwa. Yeye, Utukufu ni Wake, anapenda mja Wake aitumie na kukimbilia Kwake katika dogo na kubwa.

19- Mshairi alisema:

Huwenda, jambo unaloliogopa = likakupeleka kwenye jambo unalolipenda Na huwenda Mazuri yaliyo fichwa = yakawa na kasoro ndani yake.

1. Imesimuliwa na Ahmad (23994) na al-Tabarani katika al-Mu’jam al-Kabeer (3901).

2. Imepokewa na Muslim (1428).

3. Imepokewa na Ahmad (23937), Abu Dawood (1481), na Al-Tirmidhiy (3476).

4. “Shifa’ al-Aleel” cha Ibn al-Qayyim (uk. 94).

1- Al-Nawwas bin Sam’an, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, alimuuliza Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam, juu ya Wema –nalo ni jina ambalo linajumuisha kila aina ya sifa njema na nzuri – na kuhusu dhambi. - ambayo ni matendo yote ya uovu na machukizo, makubwa na madogo -Kuhusu wao ni nini na ishara zao wanazojulikana nazo. 

2- Basi, Mtume rehema na amani ziwe juu yake, akamwambia kuwa uadilifu ni tabia njema, na ni mjumuisho: “Tabia njema kwa Mwenyezi Mungu, kwa kuzipokea hukumu zake za Sharia kwa kuridhika na kunyenyekea, na usije ukakosa. jionee haya, wala usiwashike, basi Mwenyezi Mungu akikuamrisha kuswali, kutoa zaka, saumu na mengineyo, basi unakutana na haya ikiwa kifua kimefunguka, kisha unatii Anayokuamrisha na ukakatazika kwa aliyo kukataza. Na kuwa na tabia njema kwa watu ni kufanya wema,na kuwa na uvumilivu juu ya madhara, na kuwa mwenye uso wenye furaha” [1]

Na Mtume, rehma na amani zimshukie akaeleza juu ya wema wa tabia njema, hivyo akataja kuwa mengi ya yale yanayowaingiza watu peponi ni tabia njema [2]  na akataja kuwa Muumini hutambulika kwa tabia zake njema, na hufikia daraja ya aliyefunga na kusimama” [3]

3- Kisha Mtume Rehema na Amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, akasimulia juu ya dhambi hiyo, na akasema kwamba mtu hupata shaka na wasiwasi moyoni mwake juu yake, kwa hivyo hajisikii raha kifuani mwake kwa kitendo chake, bali ni shaka hutokea moyoni mwake, anaogopa kwamba ni dhambi, na mwenye kuifanya anaogopa kwamba watu watamwona kwa kitendo chake Na haya ni kama yale aliyosema Mtume, rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake: “Yaache yanayokutia shaka kwa kufanya yale yasiyo kutia shaka; Ukweli ni yakini, na uwongo ni dhana.” [4]

Na hili ni jambo ambalo Mwenyezi Mungu ameziumba nyoyo za waja wake, kifua chao hutulia kwa utiifu na kujikurubisha, na vifua vyao vimebanwa na nyoyo zao huchukizwa wanapofanya dhambi. Na ni makhsusi kwa wale ambao nyoyo zao zilikuwa safi na timamu, na hazikurudi tena kwa wingi wa uasi na dhambi, mpaka Mwenyezi Mungu alipozipiga muhuri nyoyo zao. Hawajui lililo jema na hawakanushi ubaya, bali wanajisifu juu ya dhambi zao na kuzitenda waziwazi mbele ya watu. Hii inaashiria kwamba ukweli na uwongo sio utata kwa Muumini mwenye utambuzi. Bali anaijua haki kwa nuru iliyo juu yake, basi moyo wake unaikubali, na anajiepusha na batili, kwa hivyo anaikanusha na hajui. Kwa maana hii, Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam amesema: “Mwisho wa Ummah wangu kutakuwa na watu ambao watakwambieni ambayo hamjawahi kuyasikia nyinyi wala baba zenu, basi jihadharini nao” [5]  Maana yake: Wanaleta yale ambayo nyoyo za Waumini zinayayakanusha, na nyinyi hamjui.

Marejeo

1- Kuwa muulizaji mzuri; kuuliza ni nusu ya elimu, na maswahaba wa Mtume rehma na Amani zimshukie, hawakuona haya kumuuliza. 

2- Anayetaka kupanda daraja Peponi ni lazima awe na tabia njema. Amesema Mjumbe wa Mwenyezi Mungu Swalla Allaahu alayhi wa sallam: “Nimemdhaminia nyumba katika viunga vya Pepo kwa anayeacha kubishana, hata kama yuko sawa. kuwepo Na nyumba iliyo katikati ya Pepo kwa mwenye kuacha kusema uwongo, hata kama alikuwa anafanya mzaha, na nyumba katika Pepo ya juu kabisa kwa mwenye kuboresha maadili yake.” [6] Pia alisema: “Wale ambao ni wapenzi zaidi kwangu na walio karibu nami zaidi Siku ya Kiyama ni wale wenye maadili bora miongoni mwenu” [7]

3- Dini ni mambo ya maadili, basi anayekuzidini kimaadili anakuzidini katika dini [8]

4- Itieni mizani yenu kwa adabu; Amesema Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam: “Hakuna kitu kizito katika mizani ya Muumini Siku ya Kiyama kuliko tabia njema, na Mwenyezi Mungu Mtukufu anachukia mambo machafu na machafu” [9] 

5-Kusadikika na kutulia moyoni sio kanuni katika kujua yanayoruhusiwa na yale yaliyoharamishwa, bali ni marejeo ya Kitabu na Sunnah, lakini mja hustarehekea hayo pale maneno yanapohitilafiana au kutotofautiana kuwepo.

6- Kutosheka kutokana na kutoshiba kwa moyo ni haki ya yule ambaye moyo wake una afya na silika yake ni sawa. Yeye ndiye anayesuka ndani yake yale yaliyokuwa madhambi na kuchukia watu kuyagundua. Ama wale ambao nyoyo zao zimeharibika na ufahamu wao ni dhaifu, ni lazima waongozwe kwenye hukumu za kisharia na waelezewe, wasiwaache watu watakavyo. 

7- Fat-wa haiondoi dhana ikiwa muulizaji ni miongoni mwa wale ambao Mwenyezi Mungu alifungua nyoyo zao, na fatwa hiyo ikatolewa kwa dhana tu au kuelemea bila ya dalili za kisheria. Ama ikiwa fatwa ya mufti kuna ushahidi wa kisheria kwa hiyo mufti lazima akubali hata kama moyo wake haujatulia. Kama vile kufupisha Swala wakati wa kusafiri na kunyesha mvua, kuunganisha Sala mbili kwa sababu ya maradhi, na kama kupangusa juu ya soksi, ambayo wajinga wengi hawapati faraja kwayo. [10]

4. Imepokewa na Al-Tirmidhiy (2518) na Al-Nasa’i (5711).

5. Imepokewa na Muslim (6).

6. Imesimuliwa na Abu Dawood (4800), na al-Tabarani katika “"Almuejam Alkabiri" (7488).

7. Imepokewa na Al-Tirmidhiy (2018).

8. “Madarij As-Salikin” cha Ibn Al-Qayyim (2/ 307).

9. Imepokewa na Al-Tirmidhiy (2002).

10. "Altuhfat Alrubaaniat Fi Sharh Al'arbaein Hdythan Alnawawiati"cha Ismail bin Muhammad Al-Ansari (uk. 63).

1- 1- Mtume, rehma na amani zimshukie, ameeleza kuwa Mwenyezi Mungu Mtukufu alikadiria mema na mabaya tokea awali, kwa mujibu wa ujuzi Wake, Utukufu ni Wake, kisha akawaeleza Malaika waandishi jinsi ya kuyaandika, au kwamba Mwenyezi Mungu mtukufu, Aliwaamrisha Malaika waandishi kuwaandikia waja wake mema na mabaya, kisha Akatuambia njia ya kuyahesabu na kuyaandika. 

2- 2- Iwapo mja akikusudia kufanya kitendo cha utiifu na akaazimia kukifanya, na asikifanye, basi kinahesabiwa kuwa ni amali njema kabisa. Kinachokusudiwa hapa ni dhamira na maazimio ya kutenda, si fikra tu ambayo inapita kichwani mwa mja na kutoweka bila nia ya kuifanya. Kwa kauli yake Mtume, rehema na amani ziwe juu yake: “Mwenye kukusudia kufanya jambo jema na asilifanye, basi Mwenyezi Mungu anajua kutoka kwake kwamba ameuhisi moyo wake na anauzingatia sana, huandikiwa amali njema.” [1]

3- 4- Na akifanya utiifu atalipwa kwa hayo mara nyingi. Kwa hiyo kheri ni mara kumi ya mfano wake, si chini ya hapo; Kwani Mwenyezi Mungu Mtukufu anasema:

na huzidishiwa amtakaye Mwenyezi Mungu, basi hufikia hadi mara mia saba au zaidi; Amesema Mola mlezi Aliyetakasika!  

4- 5- Iwapo mja atanuia kutenda dhambi na akaazimia kufanya hivyo, kisha akamkumbuka Mola wake na akarejea Kwake na akajiepusha na dhambi hiyo, basi Mwenyezi Mungu Mtukufu atamlipa kwa kujiepusha kwake kwa kuandika kuwa ni kheri kamili kwake. Mja analipwa hayo kwa sababu ya kupinga matamanio yake, na amemuasi shetani wake, na akakusudia kheri kwa kujiepusha na maovu, na ni kitendo cha moyo ambacho anastahiki kulipwa. Kauli yake, Mtume rehema na amani ziwe juu yake, inashuhudia: "Ni juu ya kila Muislamu kutoa sadaka." Wakasema Maswahaba: Asipofanya hivyo? Akasema Mtume: “Anapaswa kujiepusha na maovu nayo pia ni hisani” [2] Kwa hiyo, yeyote aliyekusudia kufanya dhambi lakini akaikosa, au akazuiwa kufanya hivyo, haingii katika maana ya Hadith na hastahiki malipo yaliyotajwa hapo juu. Kwani Mwenyezi Mtukufu alisema katika Hadithi Qudsi: “Aliiacha kwa hiari yangu” [3] yaani: kwa ajili yangu. 

5- 6- Mtu akitenda dhambi, Mwenyezi Mungu Mtukufu hulithibitisha kwake kuwa ni jambo moja ovu lisilozidishwa maradufu. Akasema, Mwenyezi mtukufu:

. Lakini Mwenyezi Mungu anaikubali toba ya mwenye kutubia na kuifuta, na humsamehe amtakaye bila ya kutubia. Hata hivyo, matendo mabaya yanaweza kuongezeka kutokana na heshima ya mahali hapo. Kama asemavyo Mwenyezi Mungu:

. Basi, Allah aliyetakasika, Amepanga adhabu chungu kwa wale waliokuwa na shauku ya kufanya dhambi. Kuongezeka kwa heshima ya wakati; Kama uasi katika miezi mitukufu, na pia huzidishwa na heshima ya mtendaji, kwani uasi kutoka kwa Mitume na mawalii ni dhambi zaidi kuliko wengine, kama Mwenyezi Mungu alivyosema:

, Na akasema Mola Mlezi:

Mafunzo

1- Iwapo mja atatafakari jinsi Mwenyezi Mungu Mtukufu anavyowahisabu waja wake kwa vitendo vyao na akaona wema wake na rehema zake kwao, basi atazidisha mapenzi na kunyenyekea kwa Mola wake Mlezi, ametakasika na kutukuka. Bila ya fadhila na rehema zake, hakuna kiumbe chake hata kimoja ambacho kingeingia Peponi. 

2- Muislamu ni lazima aazimie kuwa mtiifu, hata kama haiwezekani kwake, kwani atalipwa kwayo hata asipoifanya. 

3- Muislamu anaweza kuvuna mema mengi bila ya uchovu au shida; Anachotakiwa kufanya ni kukusudia kufanya yale ambayo ni rahisi kwake kufanya. Akusudie kutoa sadaka ikiwa ana pesa, na akusudie kufanya jihadi ikiwezekana, na akusudie kuswali swala ya daraja la juu na kusoma Qur’ani. 

4- Akasema Mtume rehma na Amani zimshukie: Atakayelala na hali anatazamia kuswali usiku, akalala mpaka asubuhi kwa kuzidiwa na usingizi ataandikiwa malipo ya alichokusudia, na usingizi wake unakuwa ni sadaka kwake kutoka kwa Mola wake Mlezi, Mwenye nguvu na Mtukufu” [4]

5- Harakisha kufanya ibada na kujikurubisha kwa mwenyezi Mungu; Mwenyezi Mungu, Utukufu ni wake, hulipa jambo jema mara nyingi. 

6- Tazama jinsi Mwenyezi Mungu Mtukufu alivyowatayarisha waja wake kutii, kisha akawalipa kwa hilo malipo makubwa zaidi? Ametakasika kutoka kwa Mola Mlezi mwenye rehema na huruma anayejikurubisha kwa waja wake kwa baraka, na anapenda wajikurubishe Kwake kwa utiifu, na anawazidishia malipo makubwa kwa hayo. 

7- Mwenyezi Mungu Mtukufu aliwafanya Malaika wa kuandika matendo, waone anachokusudia na anachofikiri mja, Je, hili halitupatii aibu kujua kwamba, Mmoja Wetu anakuwa na shauku ya kumuhofia shauku ya kumuasi Mungu Mwenyezi?!

8- Usidhani ya kuwa yatalipwa matendo ya uasi yaliyozuiliwa baina yenu na yeye. Bali hamtalipwa isipokuwa mkijiepusha kwa hiari, kutubu na kutubu. 

9- Kamwe usibebe kosa la dhambi usilolifanya; Kwa hiyo mwenye kudhamiria kufanya jambo la dhambi, na akakosa nafasi ya kulitenda, ataadhibiwa kana kwamba alilifanya. Mtume Amani iwe juu yake amesema: “Ikiwa Waislamu wawili watakutana na panga zao, basi muuaji na aliyeuawa wote wataingia Motoni.” Wakasema Maswahaba: Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu, muuaji huyu sawa , basi vipi kuhusu aliyeuawa? Alisema: "Alikuwa na hamu ya kumuua mwenziwe." [5]

10- Katika rehema ya Mwenyezi Mungu Mtukufu ni kuwa ameyafanya maovu kuwa moja bila ya kuzidishwa, kama vile alivyofanya mema kuwa mengi. Mtu muasi asikate tamaa na rehema yake, wala mwenye kupita mipaka asikate tamaa na madhambi yake.

 11- Mshairi alisema: Na hakika Malaika wakarimu wanatulinda = na wamewakilishwa kwa watu wote Basi wanahesabu maneno yote ya mwana wa Adamu = na matendo yake kwa sehemu, na hakuna kitu kinachopuuzwa.

1. Imesimuliwa na Ahmed (19244).

2. Imepokewa na Al-Bukhari (1445) na Muslim (1008).

3. Imepokewa na Muslim (129).

4. Imepokewa na Al-Nasa’i (1787) na Ibn Majah (1344).

5. Imepokewa na Al-Bukhari (31) na Muslim (2888).

1. Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam anauhadharishia ummah wake juu ya madhambi saba ya kuangamiza, ambayo yatamuangamiza mwenye kuitenda na kumuingiza kwenye moto wa Jahannam.

2. Moja ya hayo madhambi hatarishi: ni kumshirikisha Mwenyezi Mungu, nayo ndio dhambi kubwa kabisa, amesema ibni masoud Mwenyezi Mungu awe radhi naye: nilimuuliza Mtume Amani iwe juu yake:ni Dhambi ipi ambayo ni kubwa zaidi kwa Mwenyezi Mungu? Akasema Mtume: “ni kumjaalia Mwenyezi Mungu Mshirika na hali yeye ndiye kakuumba”. [1]  Na shirki ndio dhambi kubwa ambayo Mwenyezi Mungu haisamehe, ila mja akirudi na kutubia kwake Mwenyezi Mungu, na aboreshe itikadi yake na ibada yake, amesema Mwenyezi Mungu Mtukufu:

3 . Dhambi ya pili ni uchawi: asili ya uchawi ni kukitoa kitu katika uhalisia, iwe kwa kuwatumia mashetani au kuwatumikisha, au kwa madawa, moto na mengineyo, ni dhambi kubwa kabisa yenye malipo mabaya zaidi, kwakuwa na mchanganyo wa mambo, mazingaombwe na kuficha

Na haya madhambi Saba ni miongoni mwa madhambi makubwa ambayo yameelezwa katika Qur’an na Sunnah kwa adhabu ya moto, laana, au chuki ya Mwenyezi Mungu au adhabu. Haikuishia kwa hizo saba Mtume Rehema na Amani zimshukie amezitaja katika Hadithi hii, bali ni nyingi, zikiwemo uzinifu, wizi, uasi kwa wazazi na mengineyo. hizo saba kwa sababu ndizo chafu na uhalifu mkubwa zaidi, pamoja na wingi wa kutokea kwake katika zama zake rehma na Amani zimshukie.

. uhalisia, na kuweka kizibo machoni, na kuwapotosha watu, kuharibu itikadi katika kuweka visababishi katika sababu zake ikiwa ni pamoja na kumsababishia madhara aliyefanyiwa uchawi, kama marahi, kutokwa akili, na inaweza kupelekea kuua. Ndio maana uchawi ukawa ni katika madhambi makubwa kutenda, kujifunza na kusomesha.

Mara nyingi uchawi hutokana na kuwatumia na kuwatumikisha mashetani, na hili hukamilika kwa kumkufuru Mwenyezi Mungu mtukufu. Mashetani hayakubali kufanya uchawi ila mpaka mchawi akubali kumkufuru Mwenyezi Mungu [2],. Amesema Mwenyezi Mtukufu: “Bali mashet'ani ndio walio kufuru, wakiwafundisha watu uchawi, na yaliyo teremshwa kwa Malaika wawili, Haaruta na Maaruta katika Baabil. Wala hao hawakumfundisha yeyote mpaka wamwambie: Hakika sisi ni mtihani; basi usikufuru. [Al-Baqara: 102]. Ndio maana Wanachuoni wengi wanasema Mchawi auawe kwa hadi kutokana na ukafiri wake na kuritadi, iwe uchawi wake umesababisha kifo au laa.

4. Dhambi ya tatu ni kuua Nafsi ambayo Mwenyezi Mungu ameharamisha kuuawa pasina haki,damu za waislamu ni haramu kumwagika kwa kauli ya Mtume rehma na amani zimshukie: “Kwa hakika damu yenu, mali yenu, na hishma zenu, ni haramu kwenu mwenu, kama ilivyoharamishwa siku yenu hii, katika mwezi huu” [3]

Mara nyingi uchawi hutokana na kuwatumia na kuwatumikisha mashetani, na hili hukamilika kwa kumkufuru Mwenyezi Mungu mtukufu. Mashetani hayakubali kufanya uchawi ila mpaka mchawi akubali kumkufuru Mwenyezi Mungu ,. Amesema Mwenyezi Mtukufu: “Bali mashet'ani ndio walio kufuru, wakiwafundisha watu uchawi, na yaliyo teremshwa kwa Malaika wawili, Haaruta na Maaruta katika Baabil. Wala hao hawakumfundisha yeyote mpaka wamwambie: Hakika sisi ni mtihani; basi usikufuru. [Al-Baqara: 102]. Ndio maana Wanachuoni wengi wanasema Mchawi auawe kwa hadi kutokana na ukafiri wake na kuritadi, iwe uchawi wake umesababisha kifo au laa.

Na Mwenyezi Mungu Mtukufu amemtishia muuwaji wa Muumini adhabu iumizayo. Akasema, Mwenyezi Mungu:

Vilevile Mwenyezi Mungu Mtukufu ameharamisha damu ya wasio Waislamu, watu wa dhimma, wasimamizi na walio katika ahadi ya kuufuata uislamu, Mwenyezi Mungu amesema:

Na akasema Mtume rehema na amani ziwe juu yake: "Mwenye kumuuwa kafiri anayeishi chini ya dhimma ya mtawala wa kiislamu hatasikia harufu ya Pepo, na harufu yake itapatikana kwa umbali wa miaka arubaini"  [4]

5. Ya nne: Kula riba, ambayo ni ongezeko linalotokana na kubadilishana riba kwa aina yake au kwa kuchelewesha kupokea kile kinachopaswa kupokelewa kutokana na riba [5] .Ufafanuzi wa hili ni kwamba mtu anauza, kwa mfano, gramu ya dhahabu ya zamani kwa gramu mbili za dhahabu mpya, au anampa ndugu yake pishi ya tende nzuri kwa kubadilishana na pishi mbili za tende mbaya. Hii inaitwa Riba al-Fadl, ambayo ni pale mtu anapouza kitu cha riba - dhahabu, fedha, tende, ngano, shayiri na chumvi - kwa mfano wake, na kuongezeka thamani ya bei. Katika aina hii ni sharti kuuza kipimo kwa kipimo, gramu kwa gramu, na dirham kwa dirham bila kuzidiana. Aina ya pili ni riba An-Nasiat, nayo ni aina maarufu na iliyozoeleka zaidi, na ni pale mtu anapomkopesha ndugu yake mkopo kwa sharti la nyongeza wakati wa malipo, hivyo anampa dinari mia moja, kwa mfano, kwa sharti arudishe baada ya mwezi mia moja na kumi.

Na Mwenyezi Mungu Mtukufu ameharamisha riba na anawaadhibu vikali wale wanaokula, Akasema Allah Mtukufu:

Na Jabir Mwenyezi Mungu awe radhi naye amesema: “Mtume rehma na amani zimshukie amemlaani mwenye kula riba, mwenye kuilipa, mwenye kuiandika, na mwenye kuishuhudia.” Na akasema. : “Wanafanana katika malipo.” [6] 

6. Ya tano: Kula pesa za yatima, Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam alimhusisha kwa kumtaja na kuwaacha watu wengine wote, ingawa kula fedha za watu kwa dhulma kwa ujumla ni dhambi kubwa, kwa sababu yatima ni mtoto mdogo na hawezi kujipatia riziki, na hana uwezo wa kumzuia dhalimu katoka fedha zake, tofauti na mtu mzima.Mwenyezi Mungu anasema:

 Na lililoharamishwa sio kula pesa yake tu, ila kwamba inajuzu kuchukua pesa zake na kuzitumia kwa vitu vingine tofauti na kula. Bali inakusudiwa kujimilikisha, na akataja kula kwa sababu ndiko kuliko zaidi.

7. Sita: Kukimbia vita, kwa sababu haijuzu kwa Muislamu kukimbia akiwa anakimbia vita akiwa anapigana na makafiri. Kwa sababu huo ni woga unaopelekea kushindwa kwa Waislamu na kudhoofika kwa azma yao, na Mwenyezi Mungu Mtukufu amewausia Waumini kuwa wasimame katika vita na wasitoroke, basi Mwenyezi Mungu utukufu ni Wake, amesema:

, Hili liliwekewa mipaka ikiwa washirikina watakuwa mara mbili ya idadi ya Waislamu au chini ya hapo, na ikiwa washirikina watakuwa wachache kuliko Waislamu au sawa nao au kuwazidi mara mbili au pungufu, Waislamu lazima wabaki imara, na kukimbia inakuwa ni dhambi kubwa, isipokuwa akikimbia kurudi katika kundi la Waislamu ambao wangewasaidia na kumsaidia, huko si kukimbia, au washirikina wakiwa wengi zaidi kuliko Waislamu, basi kwa hali hiyo inajuzu kukimbia. Mwenyezi Mungu anasema:

Na akasema tena Mwenyezi Mungu:

8. Ya saba ni kuwasingizia wanawake walio safi na kuwasingizia uchafu na uwongo. Na wanawake wasafi; ni wanawake wasafi Waumini, basi hutoka katika hayo kumtukana mwanamke kafiri na mwanamke mzinifu aliyeteremshiwa uzinzi.

Amesema Mwenyezi Mtukufu: “

Na hili halikomei katika kuwakashifu wanawake tu, bali ni pamoja na wanaume pia, kwa hivyo kumkashifu Muumini msafi ni kama kumkashifu mwanamke msafi katika kuwajibikiwa na adhabu ya hadd na kustahiki adhabu huko Akhera bila ya kutofautiana baina ya wanachuoni [7] Kuwataja wanawake wema haimaanishi kuwa mwanamke asiyekuwa mwema kwamba inafaa kumkashifu, au kumkashifu sio dhambi kubwa, bali anaiwekea mipaka katika hilo ili kuzidisha madhambi, kwani anamkashifu mwanamke Muumini. asiye na hatia ya kile kinachohusishwa naye, lakini badala yake hajui chochote kuhusu hilo [8]

Mafunzo

1- Mlinganiaji na muelimishaji anatakiwa kuwa makini kuwaonya watu juu ya dhambi kubwa na sababu za ghadhabu na adhabu ya Mwenyezi Mungu.

2- Madhambi ya watu hufutwa kwa kutenda matendo mema. Kama ilivyo katika siku ya Ijumaa, ufuatiliaji baina ya Hijja na Umra, na kadhalika, isipokuwa madhambi makubwa, na kwa ajili ya hayo akasema Mtume rehma na Amani zimshukie: “Swala tano, na sala ya ijumaa hadi ijumaa, Na Ramadhani hadi Ramadhani, ni kafara ya yaliyo baina yao ikiwa yataepukika madhambi makubwa” [9] Basi jihadharini na yale yanayobatilisha malipo na hayaondoki kwa amali njema.

3- Kamwe usidharau dhambi kwa sababu sio dhambi kubwa. Dhambi ndogo, ikiwa mja akiidharau na kuiona ndogo, inakuwa kubwa, na Muumini anaona madhambi yake ni milima. Al-Fudayl Ibn Iyadh, Mwenyezi Mungu amrehemu, amesema: “Kadiri dhambi inavyokuwa ndogo kwa maoni yenu, ndivyo inavyokuwa kubwa mbele ya Mwenyezi Mungu, na kadiri inavyokuwa kubwa zaidi kwenu, ndivyo inavyokuwa ndogo zaidi kwa Mwenyezi Mungu”.[10] Ibn Masoud, radhi za Mwenyezi Mungu zimshukie, amesema: “Muumini anayaona madhambi yake kana kwamba amekaa chini ya mlima akiogopa usimshukie, na muovu anaona madhambi yake ni kama nzi wanaopita juu ya pua yake naye akasema hivi (akaashiria kumfukuza)” [11] 

4- Jihadharini na ushirikina na sababu zake na njia zake; Kwani ni chanzo cha ghadhabu ya Mwenyezi Mungu na adhabu yake, inaporomosha matendo mema, na ushirikina umefichika zaidi kuliko kutambaa kwa mdudu chungu.

5-Ukitaka usalama Siku ya Qiyaama ni lazima uiunganishe, na jihadhari na matokeo ya ushirikina. Ibn Masoud amesema: Ilipo teremka (aya hii):

Tukasema: Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu, ni nani miongoni mwetu asiyejidhulumu nafsi yake? Alisema:

Kwa ushirikina, je hamkusikia Luqman alivyomwambia mwanawe:

6-Tahadhari usiende kwa mchawi au mpiga ramli; Kwani huko ni kumkufuru Mwenyezi Mungu, Mtume amani iwe juu yake, amesema: “Mwenye kwenda kwa mtabiri au mchawi na akaamini anayoyasema, basi amekufuru yaliyoteremshwa kwa Muhammad, amani iwe juu yake.” [13]

7- Kujifunza uchawi na kuufundisha ni kumkufuru Mwenyezi Mungu, basi epukeni uchawi.

8- Ni wajibu kwa wenye mamlaka kuwawekea adhabu wachawi, wapiga ramli na makohani ili watu wengine wasiwaige na kuhuisha maovu yao.

9- Kuua nafsi kwa dhulma ni dhambi kubwa. Mwenyezi Mungu Alimuahidi adhabu iumizayo. Bali Mtume, Rehema na Amani zimshukie, ameeleza kuwa madhambi yote yamo katika matashi isipokuwa shirki na kuua. Ili kutishia na kuzuia, amesema Mtume amani iwe juu yake: “Mwenyezi Mungu husamehe kila dhambi; Isipokuwa mtu amuue Muumini kwa kukusudia, au mtu huyo afe akiwa kafiri” [14]

10- Ghadhabu ya Mwenyezi Mungu Mtukufu huwa kali zaidi juu ya mtu, anaye muua Muumini kwa kukusudia bila ya haki, na ndio maana Mwenyezi Mungu Mtukufu akamwandalia adhabu kali tofauti na wakosefu wengine, Mwenyezi Mungu Mtukufu amesema:

11- Mwenyezi Mungu Mtukufu na Mtume wake wamemwonya mla riba kwa kumtangazia vita ikiwa hataachana nayo, Je, unaweza kupigana nao?

12- Akasema Swalla Allaahu alayhi wa sallam: “Niliwaona usiku watu wawili walionijia, wakanipeleka kwenye nchi takatifu, Basi tukasafiri mpaka tukafika kwenye mto wa damu, ambamo mtu alikuwa amesimama, na katikati ya mto huo kulikuwa na mtu mwenye mawe mikononi mwake. Basi yule mtu akawa anamuelekea yule aliye katika mto, yule mtu alipotaka kutoka, yule mtu anamrushia jiwe mdomoni na kumrudisha pale alipokuwa. Ikawa Kila anapotaka kutoka nje, alimrushia jiwe, naye anarudi alivyokuwa. Kwa hivyo nikasema hii ni nini? Akasema: Uliyemuona mtoni ni Mla riba”.[15]

13- Jihadharini na kula pesa za watu kwa dhulma, kwani hiyo ni dhambi kubwa, haswa ikiwa mwenye pesa ni dhaifu au yatima ambaye hana uwezo wa kulinda pesa yake.

14- Tahadhari na madhara ya kula pesa za yatima; ni moja ya madhambi yanayoangamiza.

15- Ukiingia vitani na Waislamu kupigana na makafiri, basi mtegemee Mwenyezi Mungu na umwamini yeye, na fahamu kwamba uko katika mipaka ya Uislamu, na isemeshe nafsi yako: Uislamu hautapigwa mbele yangu, na simama imara kwa msaada wa Mwenyezi Mungu.

16- Usiwe sababu ya hasara ya Waislamu kwa kuonyesha udhaifu na kushindwa, kwani hilo litawaathiri askari wote.

      17- Linda ulimi wako na yale yanayowaudhi watu. Ulimi ndio unaowaingiza watu wengi Motoni.

      18-Mwenyezi Mungu Mtukufu alichukua hadhari ya kuhifadhi heshima kwa kumwajibisha yeyote ambaye anaona watu wanafanya uchafu alete mashahidi wanne, vinginevyo ni mwongo na mchonganishi ambaye lazima apigwe viboko themanini. Usiruhusu ulimi wako kukupa rasilimali mbaya.

19- Inaingia katika kawakashifu, kutukanana Waislamu leo wao kwa wao hata kwa mzaha. Basi jihadhari na aina hiyo ya ucheshi; Hakuna neno unalotamka isipokuwa utawajibishwa nalo.

20- Mshairi alisema:

Wacha madhambi madogo na makubwa, kwani huo ndio uchamungu

Uwe kama mtu anayetembea juu ya miiba, mwenye tahadhari kwa kile anachokiona

Usidharau dhambi ndogo = kwani hata milima inatokana na  kokoto

    21- Wengine walisema:

Na miongoni mwa watu, wapo waliozoea kudhulumu = na kujipatia udhuru wa kufanya hivyo

kathubutu kula haramu na kudai = kwamba ana sababu yake ya kufanya hivyo

Ewe unayekula mali ya haramu, tueleze = ni kitabu gani kichohalalisha mnachokula? Je, hujui kwamba Mwenyezi Mungu anajua yaliyotokea = na siku ya kiyama atahukumu kati ya waja.

1. Imepokewa na Al-Bukhari (4477) na Muslim (86).

2.Tazama: “Bada’a al-Fawa’id” cha Ibn al-Qayyim (2/ 760).

3. Imepokewa na Al-Bukhari (67) na Muslim (1679), kwa kutoka kwa Abu Bakra, Mwenyezi Mungu amuwiye radhi.

4. Imepokewa na Al-Bukhari (3166).

5. Tazama: Muntaha al-Iradat cha Ibn al-Najjar (2/347).

6. Imepokewa na Muslim (1598).

7. Tazama: “At-Tawdhid li Sharh al-Jami’ al-Sahih” cha Ibn al-Mulqqin (31/284).

8. Tazama: “Fath Al-Mun’im Sharh Sahih Muslim” cha Musa Shaheen Lashin (1/ 291).

9. Imepokewa na Muslim (233).

10. “Siyar A’lam al-Nubala” cha al-Dhahabi (8/427).

11. Imepokewa na Al-Bukhari (6308).

12. Imepokewa na Al-Bukhari (3360) na Muslim (124).

13. Imepokewa na Abu Dawood (3904), Al-Tirmidhiy (135), Al-Nasa’i (9017), na Ibn Majah (639).

14. Imepokewa na Al-Nasa’i (3984).

15. Imepokewa na Al-Bukhari (2085).

1-      Muawiya, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, alikuwa na shauku kubwa ya kupata Hadithi za Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam, akamuandikia wakala wake Mughirah, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, akimtaka ampelekee baadhi ya yale aliyoyasikia kutoka kwa Mtume wa Mwenyezi Mungu rehma na Amani ziwe juu yake.

2-     Al-Mughira, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, akamwandikia kuwa Mtume, swallallahu alayhi wa sallam, alikuwa akipenda sana kusema kila baada ya swala: “Hapana mungu ila Mwenyezi Mungu peke yake, hana mshirika, Ufalme ni wake, na sifa njema ni zake, naye ni muweza wa kila kitu.”

Maana ya dua hiyo ni kuwa hapana mola apasae kuabudiwa kwa haki ila Mwenyezi Mungu pekee, kwani ufalme kamili uko mkononi mwake, ametakasika, ana ufalme wa dunia na Akhera, na ana kila aina ya sifa. kwani Yeye pekee ndiye anayestahiki hayo, na Yeye ndiye Mwenye uweza asiyeshindwa kitu. Ana uweza wa dhahiri na uliofichika mbinguni na ardhini.

3-      Kisha husema: “Ewe Mwenyezi Mungu, hakuna kizuizi kwa ulichotoa, wala hakuna mtoaji kwa ulichomzuilia.” Hakuna anayepinga kitendo Chako, na hakuna awezaye kuzuia ulichoamuru, au kuondoa uliyoyazuia.

4-      Na akamalizia dua yake kwa kusema: “Hatafaidika mwenye utukufu kwa utukufu wake kutokana na Mwenyezi mtukufu” Na katika ibara hiyo kuna kutanguliza na kuchelewesha, na haki yake: “Na utukufu hautamfaa mtu.” Yaani: Mali haimnufaishi mwenye nayo kutokana na Allah, na mwenye bahati hafaidiki na hatima yake kutokana na hatima yako, au kumuepusha na adhabu ya Mwenyezi Mungu. Hakuna kitakachomnufaisha mtu ila kazi yake na imani yake, na kwamba Mwenyezi Mungu Mtukufu atamfunika mja kwa rehema yake,

5-     Kisha Al-Mughira, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, akaandika kuwa Mtume, rehema na amani ziwe juu yake, alikuwa akikataza kuzungumza sana kwa njia isiyo na manufaa, kwa sababu kuuachia ulimi ni njia ya kuzama katika heshima za watu, na ndio maana akasema: “Mwenye kumuamini Mwenyezi Mungu na Siku ya Mwisho, basi na aseme mema au anyamaze” [1]

6-    Pia amekataza kuuliza maswali mengi, ambayo ni pale mtu anapouliza maswali yasiyo na faida. Kama kuuliza juu ya mambo ambayo hayajatokea. Pia inaingia katika kuuliza sana, watu wanaouliza juu ya hali zao hadi kupata aibu juu ya kile wanachotaka kuficha, na inawezekana kwamba kinachokusudiwa ni kuwaomba omba watu pesa [2]

7-    Akawakataza kufuja pesa. Kwa kutumia katika vitu vilivyoharamishwa, au kupindukia mipaka katika yale yanayoruhusiwa, kama vile chakula, vinywaji, mavazi na mengineyo,

8-  Pia amekataza kuwaasi baba na mama, kuwaudhi, kupuuza haki zao, na kuwadhulumu, amewateua mama kwa haki zao kubwa. Uadilifu wa mama unatangulia juu ya uadilifu wa baba, na kwa sababu wanawake ni dhaifu kuliko wanaume, uasi wao una kasi zaidi kuliko uasi wa baba.

9- Vile vile ameharamisha mauaji ya watoto wa kike kuwazika wakiwa hai kama ilivyokuwa desturi ya watu wa kabla ya Uislamu kwa chuki na tamaa kwa wasichana. Ambapo wanafikiria kwamba msichana huleta aibu,

10-   Amekataza mtu kukatalia mambo ambayo yanakuwajibikia katika mali, maneno, vitendo, au maadili, na kuomba asichoruhusiwa kukichukua [3] Hii ni moja ya aina mbaya zaidi za uchoyo. Ambapo mtu ana nia ya kuchukua kile ambacho si haki yake, na anazuia kuwapa wengine kile wanachostahiki kwa mujibu wa sharia.

Mafunzo

1.       Tazama jinsi Maswahabah walivyokuwa wakijishughulisha na kutafuta elimu na kuhifadhi Hadith, Huyu ni Muawiya, Mwenyezi Mungu amfikishie rehema na amani, pamoja na kujishughulisha na ukhalifa na mambo ya utawala. Hakusahau sehemu yake ya mambo ya dini na elimu ya hukumu. Usikate tamaa katika kutafuta maarifa.

2.    Maswahaba, Mwenyezi Mungu awe radhi nao, walijitahidi kuhifadhi na kuwasilisha Hadithi za Mtume, rehma na amani zimshukie, kwani wao ni watu wa fadhila na elimu. Kila Muislamu anapaswa kuwaheshimu na kuwathamini, na kufumbia macho yaliyotokea baina yao katika mambo ya kidunia.

3.    Hakikisha kwamba unahitimisha sala yako kwa nyiradi za sala zinazojulikana sana, ikiwa ni pamoja na dhikri hii: “Hapana mungu ila Mwenyezi Mungu, Peke Yake, hana mshirika, ufalme ni wake, na sifa njema ni zake, na Yeye ni Muweza wa kila kitu. Ewe Mwenyezi Mungu hakuna wa kuzuia kwa ulichotoa wala mtoaji kwa ulicho kizuia. Na hatafaidika mwenye utukufu kwa utukufu wake kutokana na Mwenyezi mtukufu.

4.     Kuwa na niya njema kwa Mwenyezi Mungu na umtegemee Yeye, kwani hakuna awezaye kuzuia aliyoyaweka, wala kuyatenda asiyoyaandika.

5.    Jihadhari na kukata tamaa na rehema ya Mwenyezi Mungu, na wala usifadhaike kwa yale yanayokusibu kwa amri ya Mwenyezi Mungu, kwani yale yaliyokukosa si ya kukupata, na yaliyo kusibu si ya kukukosa.

6.       Hakuna kitakacho kufaa ila matendo yako, si nasaba, wala mali, wala nguvu, wala bahati, havitakufaa kitu kwa Mwenyezi Mungu.

7.       Usizungumze mambo ambayo hayana maana. Ulimi ndio chanzo cha maangamizo. Abu Bakr Al-Siddiq, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, alikuwa akishikilia ulimi wake na kusema: “Hakika kiungo hiki kimeniingiza sehemu hatari"[4]

8.      Fikiri juu ya kile unachokisema kabla ya ulimi wako kukitamka; Shumait bin Ajlan, Mwenyezi Mungu amrehemu, alisema: “Ewe mwana wa Aadam, kuwa kwako kimya, ndio kusalimika, basi ukisema, jihadhari ima kwa faida yako au dhidi yako kwa hasara”[5]

9.     Amesema Omar Ibn Al-Khattab: “Mwenye kusema mengi makosa huwa mengi pia, na mwenye kukosea sana dhambi zake huwa nyingi, na mwenye dhambi nyingi, moto unamstahili zaidi” [6]

10.     Usiulize yasiyokuhusu; Ikiwa swali ni juu ya jambo linalohusiana na dini, basi usiulize juu ya yale ambayo hayana faida hataukiyajua, kama vile kuuliza juu ya mambo ambayo hayajatokea, au juu ya yale ambayo hayamnufaishi au kumdhuru mmiliki, na kuwa mwangalifu kuuliza nini kitakunufaisha duniani na Akhera.

11.    Usiweke uzito kwa yeyote kumuuliza kuhusu hali yake na kuiambia familia yake mambo ambayo hupaswi kuyajua ila kufichua siri za nyumba yake.

12.       Sio ubadhirifu wa fedha kuzitumia katika haki na utiifu; Abu Bakr, Mwenyezi Mungu amfikishie rehema na amani, alizitumia pesa zake zote katika njia ya Mwenyezi Mungu, na Omar, Mwenyezi Mungu amfikishie rehema na amani, alitumia nusu ya fedha yake, na haikufujwa.

13.   Haikatazwi kwa Muislamu kutoa pesa kwa starehe na mambo ya kheri. Bali imeharamishwa kufuja na kupindukia katika mambo ya haramu.

14.    Usiwe muasi kamwe; Adhabu yake itaharakishwa duniani kabla ya Akhera.

15.    Ikiwa kuwaasi wazazi kumekatazwa, basi kumuasi mama ni haramu zaidi, basi usikubali upole na udhaifu wake ukupelekee kumuasi.

16.    Mwenyezi Mungu Mtukufu ameharamisha kumuua msichana na kumzika akiwa hai kwa kuogopa umasikini au fedheha. Lakini ni wajibu wa baba ni kumlea malezi bora kabisa, na imeharamishwa kupora haki zake na kumdhulumu mirathi yake.

17.    Timiza wajibu wako, wala usiwe bakhili.

18.    Jihadhari na kutamani walichonacho wengine, ridhika na Alichokugawia Mwenyezi Mungu, utakuwa tajiri zaidi katika watu.

Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam amebainisha katika Hadithi uwazi wa rehema ya Mwenyezi Mungu utukufu ni wake, kwa waja wake waumini, kwani amewaondolea adhabu kwa yale yanayojiri katika nafsi zao miongoni mwa fikra na mazungumzo ya Nafsi zao. Ikiwa hayajabadilika kwenda kwenye utekelezaji wa matendo ya ulimi na viungo.

hata iwapo hatari hizo zitapelekea uasi, usengenyaji au ushirikina, bila ya kukusudia kuifanya, hakuna chochote juu yake, ikiwa ataiondosha katika nafsi na asiendelee. Watu walikuja katika maswahaba wa Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam na wakamuuliza: “Tunakuta katika nafsi zetu mambo ambayo mmoja wetu anaona uzito kuyasema :  Mtume akasema: Yanakutokeeni hayo ? wakasema :Ndiyo, Mtume akasema: “Hiyo ni imani ya wazi”[1], ambayo ina maana kwamba sababu ya wasiwasi hii ni imani safi na iliyo wazi. Kwani watu waovu hawana wasiwasi huu .

Hata hivyo, ikiwa mtu ana wazo, akaazimia kulifanya akipata nafasi ya kulifanya, basi atapata dhambi kwa hilo, na anafanana na yule aliyelifanya. Kwani wakati huo alitoka kwenye mazungumzo ya nafsi hadi kwenye nia ya moyo. Mtume, rehema na amani ziwe juu yake, amesema: “Mfano wa umma huu ni kama watu wanne. Mtu ambaye Mwenyezi Mungu amempa fedha na elimu, basi anaitumia ilimu yake kwa mali yake na akaitumia kwa haki yake, na mtu ambaye Mwenyezi Mungu amempa ilimu na hakupewa pesa, basi husema: Ikiwa ningepata kitu kama hiki, ningefanya vivyo hivyo kama yeye. Amesema Mtume wa Mwenyezi Mungu Swalla Allaahu alayhi wa sallam: “Hao ni sawa katika malipo.” Na mtu ambaye Mwenyezi Mungu amempa fedha lakini hakumpa ilimu, basi anafuja mali yake na anaitumia kwa dhulma. mtu ambaye Mungu hakumpa elimu wala mali, basi husema: Lau ningekuwa na kitu kama hiki, ningefanya kama yeye. Mtume wa Mwenyezi Mungu Swalla Allaahu alayhi wa sallam amesema: “Hao wamo katika mzigo mmoja”[2] 

Na jambo lilikuwa katika mwanzo wa Uislamu kwamba mja anawajibika kwa yale anayoyaficha ndani yake ya fikra na fikra potofu, basi Mwenyezi Mungu Mtukufu anawarehemu waja wake na ni mwema kwao.

Mafunzo

1.Muumini asihuzunishwe na minong’ono inayomtia shaka dini na ibada yake. Huu ni ushahidi wa imani yake na nia ya Shetani ya kumshawishi.

2.Iwapo mtu atapata mnong’ono ndani yake unaohusiana na sifa za Mwenyezi Mungu Mtukufu, kuwepo kwake na mengine yanayofanana na hayo, jambo ambalo linamchanganya mtu huyo, basi anatafuta hifadhi kwa Mwenyezi Mungu na wala haachi mawazo yake kwenda nayo. Akasema Swalla Allaahu alayhi wasallam: “ Shetani anamjia mmoja wenu na kusema: “Ni nani aliyemuumba fulani na fulani, ambaye ameumba hivi na hivi mpaka aseme: “Ni nani aliyemuumba Mola wenu?” Basi akifikia hapo basi na aombe hifadhi kwa Mwenyezi Mungu na akome”[3] , na kwa mujibu wa Muslim: “Aseme: Ninamuamini Mwenyezi Mungu.

3.Kamwe usidharau nia. Unaweza kuteswa kwa sababu tu ulikusudia maovu, na ikiwa hukufanya, basi fikiria kwamba unateswa na adhabu ya Qarun, Firauni na Hamana kwa sababu walikusudia kufanya kama walivyofanya ikiwa utapewa madaraka na pesa, na wewe ni maskini, dhaifu na huna nguvu.

4.Jitahidi kwa nia yako kadiri uwezavyo, kwa hivyo jihadhari siku zote na daima kukusudia mema, ili upate thawabu kwa hilo, hata kama sababu si rahisi kwako. Yeye Mtume rehema na amani ziwe juu yake, amesema: “Mwenye kumuomba Mwenyezi Mungu shahada kwa ikhlasi, Mwenyezi Mungu atamfikisha kwenye hadhi ya mashahidi, hata kama atakufa kitandani mwake”[4] 

5.Ukikuta kitu ndani yako kina kumuasi Mwenyezi Mungu, basi kata fikra zako juu yake na usishughulike nacho, wala usihuzunike, kwani hakitakudhuru.

1-   Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam anahimiza juu ya kulingania kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu na kueneza hukumu za dini baina ya watu, na anawahimiza kufanya hivyo kwa kutaja malipo na fadhila za Walinganiaji. Atakayelingania katika sura zozote za kheri - iwe ni ibada kubwa au ndogo - atapata malipo sawa na wale wanaomfuata na kumuiga, bila ya malipo yao kupungua hata kidogo.

Na wito huo sio kusema tu, lakini pia inajumuisha matendo. Muislamu akifanya kitu katika Sunnah na wengine wakaifuata, atapata malipo ya kitendo chake na malipo sawa na wale wanaoifuata.

 2_ Na Mtume, rehema na amani ziwe juu yake, anatahadharisha dhidi ya kuwapoteza watu na kuwapotosha, anayelingania ukafiri na ushirikina au uzushi na uongo au uasi, sawasawa wito wake ni wa maneno au kitendo, ana dhambi ya upotevu wake na sawa na dhambi ya wale wanaomfuata katika upotofu wake, na dhambi hii inayompata haipungui kutoka katika dhambi ya mfuasi hata kidogo, kwani kila mmoja wao ana mzigo wake uliokamilika.

, Na akasema Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam: “Haitauliwa nafsi kwa dhulma, lakini mtoto wa kwanza wa Adam ana dhamana ya damu yake, kwa sababu yeye ndiye aliyekuwa wa kwanza kuasisi jambo la kuua[1]”

Hadithi hii inathibitishwa na kauli yake Mtume, amani iwe juu yake: “Mwenye kutambulisha tabia njema katika Uislamu, basi atapata malipo yake, na pia malipo ya wale walioifuata baada yake, bila ya kupunguziwa malipo yao hata kidogo. Na anaye ingiza katika Uislamu mfano mbaya basi anabeba mzigo wake na mzigo wa walio tenda baada yake bila ya kuwapunguzia mizigo[2]”

Mafunzo

1-   Ukitaka kuzidisha amali zako, waite watu kwa Mwenyezi Mungu; Unapata ujira kama ujira wa wale wanaokufuata.

2-   Walinganiaji kwa Mwenyezi Mungu ni miongoni mwa watu wa sadaka inayoendelea kuongezeka hata baada ya kufa kwao na haikomi, basi jitahidi matendo yako mema yawe ni yenye kuendelea na uyasitishe maovu yako.

3-   Chukua hatua ya kuhuisha Sunnah ambazo Waislamu wengi walizipuuza. Kwa kuzihuisha, utapata radhi za Mwenyezi Mungu, na mapenzi ya Mtume Wake, Rehema na Amani zimshukie, na malipo ya wanaozifuata.

4-   Kueneza elimu ya Kiislamu ni njia mojawapo muhimu ya kuwaita watu kwa Mwenyezi Mungu. Kupitia humo, watu wanajua hukumu za dini yao, hivyo wanatii amri na wanajiepusha na makatazo.

5-   Jihadharini na matendo maovu yanayoendelea, kwani watu wangapi wamekufa na Malaika waliopewa dhamana ya kuandika bado wanaandika maovu yao! Waliwaita watu kwenye upotofu, ushirikina, uzushi na dhambi, na wengine wakawafuata.

6-   Mtu mwenye furaha ni yule atakaye kuwa kiongozi katika wema, na mtu duni na dhalili ni aliye kiongozi wa Motoni, kama alivyo sema

Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam ametoa mfano wa kuonyesha umuhimu wa kulingania kwa Mwenyezi Mungu na kunasihiana, na kwamba lau si kukemea maovu watu wote wangeangamia. Inaashiria mwenye kutii ambaye anahifadhi mipaka ya Mwenyezi Mungu Mtukufu na kutii amri na makatazo yake, na muasi ambaye anapuuza hukumu za Shari’a, ambaye hutumbukia katika matamanio na starehe zake, ni kama mfano wa Watu ambao walipanda melini kwenye maji safi, kwa hivyo wakapiga kura kuwa nani atakuwa juu ya meli na ni nani atakuwa chini yake, basi hilo lilifanyika na kila mtu akakaa mahali pake.

Basi wale walioko chini, walipohitajia kunywa au kuchota maji kwa ajili ya matumizi yao, wanapanda juu ya meli, wanachota maji, kisha wanashuka, wakapendekeza wavunje sehemu ya chini ya meli ambapo ndiyo sehemu yao, shimo ambalo watatumia kuchota maji, badala ya kupanda kwenda juu na kushuka chini, ili wapate kupumzika na wasiwadhuru jirani zao waliko juu. Ikiwa wamiliki wa sehemu ya juu watawaacha kufanya chochote wanachopenda, wakidai kwamba hii ni sehemu yao, ambayo wanaweza kufanya chochote wanachotaka, basi kila mtu ataangamia kwa kuzama majini. Kwakuwa sehemu iliyotoboka ndani ya meli itazamisha meli bila shaka, na lau wangewazuia kufanya hivyo, wote wangenusurika.

Ndivyo walivyo Waumini na makafiri; Ikiwa Waumini Wakiwaacha waasi na madhambi yao bila ya kuwakemea, basi kila mtu atastahiki adhabu ya Mwenyezi Mungu. Waasi kwa maasi yao, na wengine kwa kuwanyamazia na kutowakemea, kama alivyosema Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam: "Ikiwa watu wataona uovu na wasiubadilishe, basi ni kwamba Mwenyezi Mungu atawaadhibu kwa adhabu kutoka kwake" [1]  Na Mwenyezi Mungu aliwalaani Wana wa Israili walipoacha kuamrisha mema na kukataza maovu,

Mafunzo

1-    Kutoa mifano ni njia mojawapo ya ufanisi ya kulingania kwa Mwenyezi Mungu mtukufu, na kufundisha elimu, na kisha Mwalimu na Mlezi anapaswa kuleta maana za busara karibu na akili za watu kwa kuwasilisha mifano inayoonekana ambayo iko karibu na ufahamu wao. ^[2]

2-  Muumini wa kweli haridhiki na kujirekebisha mwenyewe; Bali anabeba shida za umma unaomzunguka, na anafanya kazi ya kubainisha hatari zinazowatishia katika dini yao na ulimwengu wao.

3-    Kuacha kuamrisha mema na kukataza maovu ni sababu ya maangamizo, na kuangamizwa jamii kwa ujumla.

4-    Kamwe usifikirie kuwa kujiepusha na dhambi kunatosha kuepushia adhabu ya Mwenyezi Mungu. Badala yake, lazima ukemee maovu kadiri uwezavyo.

5-   Usikuzuie kukemea uovu kwa elimu yako kuwa huyo mkemewa hatakusikiliza. Unachotakiwa kufanya ni kushauri, na Mwenyezi Mungu humwongoa amtakaye.

6-   Haijuzu kwa Muislamu kuona jambo baya na hali ana uwezo wa kulibadilisha kisha akaliacha bila ya kulibadilisha,

1. Taabiiyu mkubwa ambaye ni, Tariq bin Shihab, Mwenyezi Mungu Mtukufu amrehemu, ametaja kuwa Marwan bin Al-Hakam ndiye aliyekuwa wa kwanza kutanguliza khutba kabla ya Swalah ya Idi, Inajulikana katika dini ya Mwenyezi Mungu Mtukufu kwamba Swalah ya Idi inafanyika kabla ya khutba, isipokuwa Marwan aliogopa watu kuondoka baada ya Swalah, hivyo akataka kuwahutubia kabla ya kuondoka [1]Basi mtu mmoja akasimama ili kumnasihi na kumwonyesha Sunnah, ambayo ni kwamba Swalah ndio kwanza, kisha khutba. Marwan hakumjibu mshauri, na akamwambia: Watu wameacha unayoyasema.

2. Wakati huo Abu Said Al-Khudri, radhi za Allah zimshukie, alisema: Ama mtu huyu ambaye alimnasihi Marwan, alifanya wajibu wake kutoa nasaha na kuamrisha mema na kukataza maovu, hivyo uwajibu kwake ukaondoka. Kama ambavyo Mwenyezi Mungu haikalifishi nafsi juu ya uwezo wake, na Mwenyezi Mungu Mtukufu, amesema:

   “Haimlazimu Mtume ila kufikisha ujumbe tu.”

   [Al-Maidah: 99].

3. Kisha akatoa ushahidi Abu Said Mwenyezi Mungu awe radhi naye, kutokana na yale aliyoyasikia kutoka kwa Mtume rehma na Amani zimshukie pale aliposema: “Mwenye kuona ubaya miongoni mwenu, na uovu ni kila kitu Sharia imekikemea na inakichukia - na aibadilishe kwa mkono wake mwenyewe."

Kuibadilisha kwa mkono haina maana kwamba Muislamu aharakishe kuharibu pesa na vitu na kumwaga damu, kwani hiyo itakuwa ni sababu ya fitna na kukabiliwa na madhara na maudhi. Bali, inatakiwa kubadili kwa mkono, kuwepo uwezo wa kufanya hivyo bila ya kuwepo madhara, na hiyo ni sawa na yule mwenye mamlaka anayebadili kwa mamlaka yake anachokikana, na kama baba na mume anayewatia adabu watoto wake na kushutumu familia yake. Ikiwa hawezi kuibadilisha kwa mkono, ataomba msaada kwa imamu na wasaidizi wake ili kuibadilisha, vinginevyo kukemea kwa mkono kunakuwa hakuna nafasi kwake.

4.   Ikiwa mtu hawezi kubadili uovu kwa mkono wake mwenyewe; Kwamba akiogopa madhara kwake au fitna atakazozifanya, basi atahamia hatua ya pili ambayo ni kukemea kwa Ulimi. Ambayo ni kumkemea yule aliyefanya maasi kwa uasi wake, na kumlingania kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu, na kumhimiza kutubu na kuuondoa uovu huo, kwa kutumia njia nzuri ya  kumfikishia mhusika, iwe ulaini au ukali, kwa mujibu wa kauli yake Mola mlezi na mtukufu!

5.   Akiogopa na hawezi kukataza ubaya kwa mkono wake, basi alaani kwa moyo wake; Kwa kuuchukia uovu huo, kuukana kwa Mwenyezi Mungu, na kuazimia kwamba kama angeweza kuubadilisha, angeukemea.

Na kukemea uovu moyoni ndio daraja dhaifu ya imani, kwani hakuna baada ya kuchukia moyoni ila mtu anastarehe na dhambi na kutosheka nayo hata asipoifanya, na kwa ajili hiyo ikaja katika simulizi nyingine: “Kinyume na hayo hakuna chembe ya imani”[2]

Kuamrisha mema na kukataza maovu ni miongoni mwa faradhi. Ni kwa manufaa ya jamii na kusimamisha sheria ya Mwenyezi Mungu. Ni faradhi ya kutoshelezeana, kama baadhi wakifanya hivyo, basi dhambi huondolewa kwa waliobakia, isipokuwa itakuwa ni faradhi ya lazima kwa mtu endapo uovu huo hakuna aliye uona aua kuujua, au ikiwa uovu uko miongoni mwa watu wa nyumbani mwake na anayesimamia mambo yao[3]

Na shari ikiwa ni katika mambo ambayo hukumu yake inadhihirika kwa watu wote, kama vile kuacha Swalah, saumu, kuwaasi wazazi, unywaji wa pombe, uzinzi na mengineyo, basi kila Muislamu ana wajibu wa kukemea hilo. Lakini ikiwa ni miongoni mwa mambo ambayo hukumu yake haiko wazi kwa kila mtu, basi kulizuia hilo ni kwa wenye elimu.

Mafunzo

1. Katika Hadithi, kuna ishara isemayo kwamba mwenye kuingiza kitu katika Dini kisicho kuwemo, basi amali zake zitakataliwa, na kwamba amali hazikubaliwi isipokuwa zikiwa sambamba na mwongozo wa Mtume rehma na amani zimshukie.

2. Yule mtu aliyetoka kumnasihi Marwan bin Al-Hakam hakuogopa dhulma na uwezo wake, na akampa nasaha. Muislamu hatakiwi kuogopa kukemea maovu maadamu hajafikia kile ambacho kitasababisha madhara.

3. Kusikuzuie kujua kwako kwamba huyo utakae mkemea hatakusikiliza, Unachotakiwa kufanya ni kushauri, na Mungu humwongoa amtakaye.

4. Kamwe usifikiri kwamba kujiepusha na dhambi kunatosha kukuokoa na adhabu. Hakika kutokukemea maovu kunakuwajibisha adhabu; Amesema Mtume rehma na amani ziwe juu yake: “Watu wakiona uovu na wasiubadilishe, basi Mwenyezi Mungu atawaadhibu kwa adhabu yake”[4]

5. Haijuzu kwa Muislamu kuona ubaya na anauwezo wa kuubadilisha halafu akaacha bila ya kuukemea, Amesema Allah mtukufu :

   “Walilaaniwa walio kufuru miongoni mwa Wana wa Israili kwa ulimi wa Daud na wa Isa mwana wa Maryamu. Hayo ni kwa sababu waliasi na wakawa wanapindukia mipaka (78) Walikuwa hawakatazani maovu waliyo kuwa wakiyafanya. Hakika ni maovu yalioje mambo waliyo kuwa wakiyafanya”

   [Al-Maida: 78, 79].

6. Tahadhari na kubadilisha uovu kwa kuleta uovu mkubwa kuliko, bali unapaswa kutumia hekima unapokemea uovu, ukiona kukemea kwa ulimi kuna faida zaidi kuliko kubadilisha kwa mkono, basi fanya hivyo.

7. kubadilisha uovu kwa kutumia mkono kunahitaji uwezo wa kubadilika na usalama wa madhara na fitna. Ukitimiza masharti fanya hivyo.

8. Miongoni mwa kukemea kwa mikono, ni Mwislamu kutokukubali mke wake, binti yake au dada yake atoke nje akionyesha mapambo yake, katika hali hiyo haitoshi kwake kumnasihi bali ni lazima azuiwe kufanya hivyo na hata kwa mkono.

9. Ni sehemu ya kukemea maovu kwa mkono wakati ambao Muislamu anawaamrisha jamaa zake kuswali na kuabudu, na kutoa adhabu kwa yale anayodhania kuwa yatakuwa sababu ya kuongoka.

10. Ni miongoni mwa kukemea uovu kwa mkono, Muislamu kuondoa nyumbani kwake alama za ushirikina na dhambi. kama vile picha, sanamu, hirizi, na kadhalika.

11. Iwapo huwezi kubadilisha kwa mkono na ukaweza kushauri na kueleza ukweli kwa hekima bila fitnah au madhara, basi fanya hivyo.

12. Kubadilisha uovu kwa kutumia ulimi si kwa kutukana, kukashifu, au kusengenya, bali ni kwa kutoa nasaha, kuamrisha mema kwa haki, na kukataza maovu bila ya ubaya.

13. Muislamu mkweli ni lazima aharakishe kuamrisha mema na kukataza maovu, na hazuiliwi kufanya hivyo na khofu ya wenye vyeo vya juu katika dunia hii. Mwenyezi Mungu akasema:

    “Na bila ya shaka Mwenyezi Mungu humsaidia yule anaye msaidia Yeye. Hakika Mwenyezi Mungu ni Mwenye nguvu Mtukufu”

    [Al-Hajj: 40].

14. Kuamrisha mema na kukataza maovu hakuishii kwa Viongozi na watawala. kwa hakika ni wajibu kwa Waislamu binafsi; Ni wajibu kwa Muislamu kuamrisha na kukataza, maadamu anajua anachoamrisha na anacho kikataza.

15. Katika kumhurumia mwislamu aliyeasi na kuihurumia jamii kiujumla ni kutoa nasaha na kuzuia mikono yake.

16. Muumini wa kweli haridhiki na kujirekebisha tu; Bali anabeba shida za umma unaomzunguka, na anafanya kazi ya kubainisha hatari zinazowatishia katika dini yao na dunia yao.

17. Moja ya balaa kubwa kwa mtu ni kuacha kuamrisha mema na kukataza maovu ili kupata mapenzi ya mpenzi, jamaa, urafiki wa rafiki, au kujipendekeza kwa mtawala; Laana iliwashukia Wana wa Israili pale kitu kama hicho kilipowazuia kuamrishana mema na kukatazana maovu.

18. Iwapo Muislamu hataweza kukemea kwa maneno, ni lazima achukie moyoni mwake, aichukie dhambi hiyo, aiweke kwa Mwenyezi Mungu, na aazimie kwamba kama angeweza kuikemea kwa mkono wake au kwa ulimi wake, basi angefanya hivyo.

19. Miongoni mwa kukemea kwa  moyo ni kutokuwa na hatia ya ushirikina na watu wake; Kwa hivyo Muislamu anapaswa kuwachukia washirikina na makafiri, na wala hafanyi urafiki nao na kuwafanyia urafiki kwa yale wanayoyafanya katika suala la chuki yao kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu na chuki yake kwao.

20. Ujaribu moyo wako na imani; Ukiuona ubaya na ukaukanusha kwa mkono, ulimi au moyo, basi una imani kiasi cha kukemea uovu. Na usipojali hilo, jua kwamba uko mbali na bustani za Waumini.

21. kukemea kwa moyo huku ukiwa na uwezo wa kukemea kwa mkono au ulimi ni udhaifu katika imani ya mja, basi jitahidi kuwa miongoni mwa watu wenye imani kamili.

22. Kukaa kwako katika mikusanyiko ya pumbao, kusengenyana, kuteta, na mambo ya haramu kunaashiria kuwa moyo wako haukemei uovu. Kama ungekuwa ukikemea uovu, basi ungechukia mkusanyiko huo na kuwa mbali nao.

1. Anafahamisha Mtume rehma na amani zimshukie kwamba Dini hii itabakia mpaka Siku ya Kiyama, pamoja na kunusurika kwa wale wanaoibeba bendera yake, wakiilinda na kuilingania, kundi la watu katika waislamu litaendelea kuonyesha haki na kuwashinda maadui zao kwa hayo, bila kuficha dini yao, bali wao husema kwa sauti kubwa na hulingania kwenye dini,[1]mpaka ifike siku ya kiyama na ifike amri ya Mwenyezi Mungu, nao wamo katika hali hiyo.

Na maana ya amri ya Mwenyezi Mungu Mtukufu: Ni upepo mwema unaokuja kabla ya kiyama hakijasimama, huchukua roho za Waumini; Amesema Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam: “Mwenyezi Mungu atatuma upepo kutoka Yemen ambao ni laini kuliko hariri, hautambakisha mtu yeyote mwenye chembe ya imani katika moyo wake.”  [2][3].

2.  Katika riwaya nyingine, Mtume amani iwe juu yake, ameeleza sifa za kundi hilo. Litaendelea kuwepo kundi kwa amri ya Mwenyezi Mungu; Kuamrisha mema na kukataza maovu, kuhukumu sharia ya Mwenyezi Mungu, kueneza elimu kwa watu, na kuwausia Waislamu wanaojishughulisha na kauli ya Mwenyezi Mungu Utukufu ni Wake:

Kundi hili halitadhuriwia kwa kuwa peke yake, au kutokana na watu kutokubaliana nalo, wala halitadhuriwa na wale wataoacha kulisaidia na kulinusuru.

Katika Hadith, kuna dalili kwamba Dunia hii haikosi watu wema walio imara katika maamrisho ya Mwenyezi Mungu, walio mbali na makatazo Yake, waliohifadhi mambo ya Shari’a. Ni sawa kwao kukubaliana na watu na kutokubaliana nao[4]

Na kundi hili alilolitaja Mtume, amani iwe juu yake, haiko kwenye kundi maalum. Miongoni mwao wamo mafakihi, watu wa Hadith, wasahafu, Mujahidina, na watu wa aina zote za utiifu[5]

Mafunzo

1. Katika Hadith kuna dalili ya utume wake Mtume, amani iwe juu yake; alipoeleza juu ya kunusurika kwa dini hii, na uimara wa kweli ndani yake mpaka mwisho wa zama, na yale aliyoelezea Mtume, amani iwe juu yake, yalitokea. Hii inathibitisha ukweli wake na huongeza imani juu ya imani yetu.

2. Usidhani kuwa Uislamu utapungua na kudhoofika mpaka utoweke; Dini ya Mwenyezi Mungu iko dhaahiri na itabakia mpaka kiyama kisimame, na Mwenyezi Mungu ataikamilisha nuru yake ijapokuwa makafiri watachukia.

3. Walinganiaji na waelimishaji wawatangazie watu yatakayowathibitishia, na waeneze matumaini katika nyoyo zao, kama wanavyowaonya na kuwatahadharisha, na wachanganye baina ya kuwafariji na vitisho, bishara na maonyo.

4. Jitahidi kuwa miongoni mwa watu wa kundi hilo lenye ushindi, basi shikamana na njia ya uongofu na da’wah, na jihadhari na watu wa upotofu na uzushi.

5. Hasa lile kundi lililoahidiwa ambalo Mtume, swallallahu alayhi wa sallam, amelisifia kuwa limesimama kwa amri ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, basi liweke wewe mwenyewe moyoni mwako na matendo yako, na kisha jiulize Je, wewe ni mmoja wao au la?

6. Uchache wa wanao elekea kwa Mwenyezi Mungu usikutishe. Kwakuwa wanaofuata haki katika kila wakati na mahali ni wachache, lakini Mwenyezi Mungu huwapa msaada wake.

7. Muumini wa kweli hayumbishwi na uadui wa watu au upinzani wao kwake. Muumini Lengo lake kuu ni kupata radhi za Mwenyezi Mungu, hata kama watu wamemkasirikia.

8. Mwenye hekima na utambuzi anapaswa kushikamana na watu wa kweli na wema kila wakati na mahali popote, afuate njia yao, na awe msaada na nguzo yao.