Maktaba ya Hadithi

1. Mtume, rehema na amani ziwe juu yake, anafahamisha kwamba kwa kukaribia kwa kiyama, Njozi za Muislamu zitakuwa ni za kweli, kwa hivyo haziwezi kusema uwongo, na Njozi za kweli zina umuhimu mkubwa, kwani ni moja ya mabaki ya bishara, kwani Mtume, rehema na amani ziwe juu yake, alisema katika ugonjwa wake uliopelekea kifo chake: “Enyi watu, hakuna kilichosalia katika bishara njema ya unabii isipokuwa ndoto njema anayoiona mwislamu, au anayoonyeshwa [1]"

2.  Atakayekuwa Msema kweli katika mazungumzo wakati huo basi ndoto zake zitakuwa za kweli zaidi. Basi Muumini mkweli ambaye anakuwa na shauku ya kusema kweli atapata bishara njema duniani na Akhera, na kama anavyokuwa mkweli wakati ambao hajalala, basi hata akiwa usingizini bado atakuwa ni mkweli, tofauti na mwongo na fasiki. Ndoto zao nyingi ni ndoto zilizochanganyika zisizoeleweka.

3.  Njozi nzuri ni sifa mojawapo ya unabii. Basi ikiwa Mtume, rehema na amani ziwe juu yake, ili kunyanyua hadhi yake, Mwenyezi Mungu Mtukufu alimteua kwa sifa arubaini na tano, basi ndoto njema ni miongoni mwa sifa hizo, na Mtume rehema na amani ziwe juu yake, alikaa miezi sita kabla ya kuteremshiwa ufunuo kumshukia, alikuwa akiona ndoto hiyo, kisha inadhihiri mchana kama nuru ya asubuhi

4.  Kisha akasema Mtume, amani iwe juu yake, ya kwamba anayoyaona mtu katika usingizi wake yamegawanyika sehemu tatu; Ima inaweza kuwa njozi mzuri inayobashiri habari njema kutoka kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu, au inaelezea baadhi ya habari za ghaibu, ambazo ni baadhi ya matunda ya unabii.

5.  Au ni ndoto itokayo kwa Shetani, anayoiona mtu katika ndoto yake, ikamletea wasiwasi na huzuni, mfano jinamizi, mizimu na mengineyo.

6.  Au inaweza kuwa mazungumzo binafsi, ambayo ni yale ambayo mtu anataraji kuyapata katika kutafuta maisha. Kana kwamba anatarajia kupata utajiri, basi huona katika ndoto kwamba amepata pesa na kadhalika.

7.  Kisha, Mtume rehma na Amani zimshukie, akatoa mwongozo kuwa Muislamu akipata ndoto inayomtia huzuni, basi aamke, atie udhu na amuombe Mwenyezi Mungu Mtukufu, chochote anacho kitaka. Na kisha Asimwambie mtu yeyote kuhusu hilo, kwani haitamdhuru.

Mafunzo

1. Ndoto ya kweli yanatoka kwa Muumini, na kafiri na muovu wakati mwingine wanaweza kuona kile usemi wake ni wa kweli, lakini mtu mwenye ndoto za kweli kabisa ni Muumini ambaye ana bidii katika kusema kweli kwenye mazungumzo yake.

2. Muumini anapaswa kujitahidi kuwa mkweli katika maisha yake yote, kwa kauli na vitendo. Kwani maisha ya mtu yakinyooka, hupewa utu duniani na Akhera.

3. Hakikisha una sifa mojawapo ya manabii, na ukiwa mkweli utapewa ubora wa ndoto mzuri.

4. Ndoto mzuri ni bishara itokayo kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu inayowabashiria waja wake, na Mtume akaifasiri kauli ya Mwenyezi Mungu Mtukufu: “Wana bishara njema katika maisha ya dunia” [Yunus: 64] kwa kumaanisha kuwa ni “Ndoto mzuri, anazozipata Muislamu au anazoonyeshwa”[2]

5. Uzuri wa njozi hiyo haimaanishi kuwa ni bishara njema tu, bali baadhi ya habari mbaya zinaweza kutokea ndani yake, kama vile kifo, maradhi, au balaa inayoikumba nafsi au familia, makusudio ya ndoto mzuri ni kwamba inafaa kwa tafsiriwa vizuri.

6. Mwislamu akiona ndoto humchagua mmoja katika watu wa elimu ambaye ni mjuzi wa tafsiri yake na anayejulikana kwa uchamungu na kupenda watu wema, na wala hamuambii mwenye chuki au mwenye uadui.

7. Inajuzu kwa yule ambaye anaweza kutafsiri ndoto kukaa na watu na kuwafasiria ndoto zao, kama Mtume rehma na Amani zimshukie alivyokuwa akifanya baada ya sala ya Alfajiri. Alikuwa akiwaambia masahaba zake: “Je, kuna yeyote kati yenu aliyeona ndoto usiku wa leo?”[3]

8. Jihadharini na kutegemea ndoto zako, ukawa mvivu wa matendo, bali jitahidi katika utiifu na ufurahie bishara aliyokubashiria Mwenyezi Mungu.

9. Ndoto zozote Unazoota jinamizi, vitisho na mfano wa hayo, na zisipotimia sifa za ndoto, basi hazizingatiwi, wala hazifasiriwi; kwani ni kutoka kwa shetani ambaye anataka kudhoofisha imani ya mja na kumtia huzuni na simanzi.

10. Ni kawaida kwa mwenye njaa kuona chakula kitamu usingizini, masikini kuona mali, hazina na wema, na mwanafunzi kuona matokeo ya mtihani wake. Na yote haya ni kutokana na mazungumzo ya kibinadam ambayo yanaendelea katika nafsi huku akiwa macho katika hali ya kawaida.

11. Muislamu akiona jambo lisilompendeza usingizini; basi ni Sunnah kwake, kusimama na kusali, na asimwambie yeyote alichokiona.Miongoni mwa adabu za Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam, ni kwamba Iwapo Mwislamu ataota ndoto inayomsumbua, ajikinge na kujihifadhi kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu, na kupulizia kushoto kwake mara tatu, na kugeukia ubavu wake, amesema Mtume rehma na amani ziwe juu yake: “Atakapoona mmoja wenu ndoto isiyo mfurahisha basi na ateme mate upande wake wa kushoto mara tatu, na aombe ulinzi kwa Mwenyezi Mungu mara tatu, na kisha ageuke kutoka upande aliokuwa ameulalia”[4] 

1. Wasiwasi wa Maswahaba Mwenyezi Mungu awe radhi nao, ulizidi katika kusoma elimu na kuhifadhi Hadith za Mtume rehma na Amani zimshukie. Huyu Farouk Omar radhi za Mwenyezi Mungu  ziwe juu yake  anajadiliana na maswahaba wa Mtume rehma na amani ziwe juu yao, Hadithi za Mteule Mtume, rehema na Amani zimshukie, na kuwauliza kuhusu hadithi ya fitna, kwa ajili ya kusoma au kukumbusha na kuwaidhi.

2. Baadhi ya masahaba waliokaa wakasema: Tumeisikia kutoka kwake, Mwenyezi Mungu amfikishie rehema na Amani. Hivyo Umar akawauliza kama wanamaanisha Hadith ya Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam: “Mtihani wa mtu katika familia yake, mali yake, na nafsi yake, na kuzaliwa kwake, na jirani yake, yote hiyo inaondoshwa na Saumu, na Swala, na Sadaka, na kuamrisha wema, na kukemea ubaya”[1], wakasema maswahaba Ndiyo, hivyo ndivyo tunavyomaanisha, Omar radhi za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, akasema: Hayo hufutwa na swala, saumu na sadaka, basi jambo lake ni rahisi. Kama ilivyojumuishwa katika kauli ya Mtume, amani iwe juu yake: “Swala tano za kila siku, Ijumaa hadi Ijumaa, na Ramadhani hadi Ramadhani ni kafara ya yaliyo baina yake ikiwa yataepukika madhambi makubwa”[2] .

Na mtihani wa mtu katika familia yake, mali zake, nafsi yake na mtoto wake ni kwamba mja anafanya kwa ajili yao yale yanayomkasirisha Mwenyezi Mungu Mtukufu kwa kufanya madhambi na kuacha faradhi, kama alivyo thibitisha Mwenyezi Mungu kwa kauli yake:

Na mtihani kwa jirani yake ni kumwonea wivu kwa ajili ya Baraka na neema zake, au kuangalia makosa ya jirani yake, ambayo hakuna mtu mwingine anayeweza kuona .[3]

3.  Omar, radhi za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, akasema: Siitaki Hadithi hiyo, bali nataka fitna ya jumla inayowashinda watu wote na huja kwa kishindo na mfululizo kama mawimbi ya bahari, basi ni nani kati yenu aliyehifadhi hadith hiyo? Watu walikaa kimya wakiwa hawana ujuzi wowote wa yale aliyosema al-Faaruq, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, Hudhayfah, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, akasimama na kusema: “Nimeisikia hadithi hiyo, Omar akasema, akimsifu: “Mungu ndiye baba yako.” Ni neno ambalo Waarabu hulisema kama njia ya heshima na utukufu, kama ilivyo kazi yao kuongeza vitu kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu, ndivyo wanavyosema: Nyumba ya Mwenyezi Mungu, ngamia-jike wa Mwenyezi Mungu Wanamsifu baba yake kwa kumzaa mtu kama huyo.

4.  Hudhayfah, radhi za Mwenyezi Mungu zimshukie, akasimulia hadith, ambayo inasemekana kwamba msukosuko hushuka juu ya nyoyo bila ya kupumzika, lakini hushuka kwa kufuatana, kama vijiti vya mkeka. Mtengeneza mkeka huunganisha vijiti pamoja, huvishona, na kuvifuma pamoja bila pengo.

5.  Iwapo moyo umejaa fitna hii, huwekwa doa jeusi katika moyo wake, na moyo ukikataa na ukajikinga kwa Mwenyezi Mungu kutokana nayo, huwekwa alama nyeupe ndani ya moyo wake.

Na nukta hiyo nyeusi ni daraja iliyomo nyoyoni katika kauli yake Mola Mtukufu:

6.  Kwa hivyo, fitina na athari zake hutokezea katika moyo wa Muumini, nukta nyeupe juu ya moyo wa Muumini, na juu ya moyo wa kafiri nukta nyeusi, mpaka watu wawe na nyoyo aina mbili; Moyo mweupe ni kama jiwe laini, haudhuriwi na majaribu kwa muda wote ambao mbingu na ardhi zipo, kama vile mvua, vumbi au vitu vingine vinavyoanguka juu yake, haidhuru jiwe laini, kama alivyo sema Mwenyezi Mungu mtukufu:

Na moyo mwingine ni mweusi na wenye kiza, umechomwa na vumbi, kwa hivyo moyo huu hauna faida yoyote inayotarajiwa, kama chungu kilichofunikwa kisichohifadhi maji, na vishawishi vinavyorundikana juu ya moyo huo mpaka silika yake ikageuzwa. kutojua lililo jema au kukemea maovu, bali hufuata matamanio yake, kuamrisha kuasi na kukataza utiifu.

7.  Kisha Hudhayfah anamtuliza Omar, Mwenyezi Mungu awe radhi nao wote wawili; hana khofu juu ya hilo; kwakuwa baina yake na yeye kuna kizuizi kinachomzuia. Hata hivyo, kizuizi hicho kitavunjwa hivi karibuni, hivyo Omar, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, akasema: Je, utavunjwa au kufunguliwa? Lau ungefunguliwa ingewezekana kuifunga tena. Hudhayfah Mwenyezi Mungu awe radhi naye akasema: Bali utavunjwa, na ukivunjwa, kizuizi hakitasimama baina ya watu na fitna. Na makusudo ya mlango huu ni kufa mtu, ambaye alikuwa kizuizi cha ugomvi, hivyo akifa, ni rahisi kushambuliwa. Na aliyoyasema Hudhayfah, ni elimu aliyojifunza kutoka kwa Mtume wa Mwenyezi Mungu Swalla Allaahu alayhi wa sallam. Haitokani na makosa ya watu na ushirikina, wala kutoka kwa maneno ya Watu wa Kitabu na watu wa maoni.

Na usemi wa Umar: “Huna baba” ni miongoni mwa maneno ya Waarabu yanayoashiria kuwahimiza watu kufanya jambo fulani. Baba humlinda mwanawe kutokana na balaa na madhara, kwa hivyo baba yake akifa, hakuna mtu mwingine anayepaswa kujilipa, kwa hiyo maana ni: kuwa makini na jambo hilo na uwe macho.

Na ikaja katika Hadiyth nyingine kwamba walimuuliza Hudhayfah, amani iwe juu yake, kuhusu mlango huo, na akasema: Mlango ni Omar. Na akawaambia kuwa Umar, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, analijua hilo [4].

Hadithi hii ni moja ya dalili za utume wake, amani iwe juu yake. Kwani, kwa kuuawa shahidi Omar, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, fitna nyingi zilitokea, ya kwanza ikiwa ni uasi wa watu dhidi ya Uthman, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, na kuuawa kwake, kisha fitna baina ya maswahaba wakati wa Ali, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, na kudhihiri nyota za Makhawariji, Murji'ah, na Mashia wenye msimamo mkali.

Mafunzo

1. (1) Maswahaba, Mwenyezi Mungu awe radhi nao, walikuwa na shauku ya kusoma elimu na Hadithi za Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam, na wasiwasi wa dunia haukuwashughulisha katika hilo. Kila Muislamu anapaswa kufuata mfano wao katika hamu yao ya elimu.

2. Kila mlinganiaji na muelimishaji kuyarejea Maneno ya Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam pamoja na watu na awashirikishe katika Hadith. Hili lina manufaa zaidi kwao, na ni bora kwao kusikiliza maneno yaliyowasilishwa.

3. Wanachuoni,na walinganiaji wanapaswa kuzingatia anuani muhimu zinazogusa mahitaji ya watu, na wasijikite kwenye mambo ambayo hayana umuhimu mkubwa au mambo ambayo hayana athari kubwa katika maisha ya watu.

4. Inajuzu kwa mtu kuwa na nia ya kutafuta mojawapo ya matawi ya elimu baada ya kupata elimu ya lazima ambazo ni wajibu kwa kila Muislamu; Iwapo mwanafunzi anaelewa masharti ya lazima ya Sharia, basi inajuzu kwake kujishughulisha na sayansi ya lugha, tiba, uhandisi au sayansi nyinginezo zenye manufaa, au amebobea katika sehemu moja ya Sharia kama vile fiqhi, tafsiri, hadithi, imani na mengineyo. Omar, Mwenyezi Mungu amfikishie rehema na amani, alikuwa akihusika na swali kuhusu Hadiyth za fitna hasa, kama vile Hudhayfah, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, alivyokuwa akihusika na hadithi za fitna kwa kuogopa kuangukia humo.

5. Hakuna hata mmoja katika Maswahaba aliyethubutu kumsemea uongo Mtume rehma na amani zimshukie kwa kusema maneno ambayo hakuyasikia kutoka kwake, na ndio maana walinyamaza pale Omar, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, alipowauliza ili Asitoe fatwa bila ya elimu au kubishana juu ya asichokuwa na ujuzi nacho.

6. Namna yoyote utakavyo tenda mabaya na madhambi, basi kuwa mwepesi kutubia, na utubu, na ulipe mema; inafuta matendo maovu na kufidia.

7. Mtafuta elimu asione haya kujibu swali au kutoa fatwa katika mambo anayoyajua hukumu yake na dalili iko wazi kwake, na hakuna kizuizi cha kumzuia kufanya hivyo.

8. Waelimishaji na walinganiaji wanapaswa kuwazawadia wanafunzi wenye vipaji kwa kile kinachowahimiza kukamilisha ari yao ya elimu, na uchache wa hayo ni kuwatia moyo, hamasa na dua.

9. Mitihani hupita juu ya nyoyo na hakuna kinga kwayo ila kumuamini Mwenyezi Mungu. Basi rejeeni Kwake wakati wa mafanikio, naye atakujueni katika dhiki.

10. Jihadharini na majaribu na maasi; Inaendelea kutia doa jeusi katika moyo  hadi moyo unapigwa muhuri wa uovu.

11. Iwapo umefanya dhambi au uovu, basi fanya haraka kutubu na umrudie Mwenyezi Mungu. Mungu Mwenyezi atakufutia zile nukta nyeusi kutoka kwako.

12. Tenda mema zaidi, na jihadhari na fitna, iwe ndogo au kubwa. Kwa hivyo, moyo wako utakuwa mweupe, na majaribu au tamaa haitaathiri.

13. (6) Jikinge kwa Mwenyezi Mungu na watu wapotevu; Hawaoni ila uovu tu, na hawafuati ila upotofu na matamanio.

14. Kamwe usidharau majaribio na dhambi; Bado iko kwa mja mpaka ifute silika yake na kuuvunja moyo wake, hivyo anakuwa mtumwa wa matamanio yake.

15. Nyoyo ni nne: Moyo mtupu, ambao ndani yake mna taa inayochanua, na huo ndio moyo wa Muumini, Na moyo uliofungwa, na huo ndio moyo wa kafiri, na moyo uliopinduliwa, na huo ni moyo wa mnafiki, uliijua haki kisha ukaipinga, na ukaona haki na kujitia hauoni, Na moyo unaotolewa na mambo mawili: kiini cha imani, na kiini cha unafiki, na ni pale anaposhindwa na vyote viwili [5]Basi jichagulie moyo upi unaoutaka!

16. Muumini azidishe imani na yaqini kwa Mwenyezi Mungu na Mtume wake, rehma na amani zimshukie. Hazungumzi kwa matamanio, na katika kila Hadiyth ambayo unaona dalili za unabii zinazokata shaka za watu wa ukafiri na udanganyifu wao.

17. Mshairi alisema:

Niliona dhambi zinaua mioyo = inaweza kurithisha udhalili

Na kuacha madhambi ni uhai wa nyoyo = na ni bora kwako kuacha maasi.

Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam anaonesha fadhila kubwa ya ibada katika wakati wa majaribu. Pale ambapo watu wameshughulishwa na matamanio na starehe, dhambi huwa nyingi na kumwagika damu, basi Mtume, amani iwe juu yake, anasema kwamba ibada katika zama 

hizo ni sawa na malipo ya mhajiri aliyeiacha familia yake, nchi yake na fedha zake. kwa ajili ya Mwenyezi Mungu Mtukufu na kumtii Mtume, rehma na Amani ziwe juu yake.

Ibada: “Ni Jina linalojumlisha kila anachokipenda Mwenyezi Mungu na anachoridhishwa nacho, kuanzia maneno na vitendo, vya ndani na vya nje, kama vile sala, zaka, saumu, hija, ukweli wa maneno, utimilifu wa amana, kuwaheshimu wazazi, kuunga undugu, kutimiza ahadi, kuamrisha mema na kukataza maovu, jihadi dhidi ya makafiri na wanafiki, kufanya ihsani kwa jirani, yatima, masikini, msafiri na mtumwa na wanyama na dua, dhikr, kisomo, na mfano wa hayo ni ibada, na vilevile kumpenda Mwenyezi Mungu na Mtume wake, kumcha Mwenyezi Mungu, kurejea Kwake, kumwamini, kuzivumilia hukumu zake, kushukuru fadhila zake, kuridhika na hukumu yake, kumtegemea Yeye. kutumainia rehema yake, na khofu ya kuadhibiwa kwake, na [1]mfano wa hayo ni sehemu ya kuMuabudu  Mwenyezi Mungu .
Al-Harj: maana yake ni wingi wa fitna na kuenea kwa mauaji, ni kama maneno ya Mtume Mtume rehema na amani ziwe juu yake: “ Nyakati zitakaribiana, na matendo yatapungua ,na ubahili utaongezeka, na mauaji  [2] yatakithiri ". Wakauliza Maswahaba: Harij ni nini?Akasema Mtume: "Mauwaji mauwaji", 
Badala yake, ibada wakati huo ilikuwa na athari kubwa hasa. Kwa sababu wakati huo kuna uwezekano mkubwa wa watu kutumbukia katika fitna na kughafilika na yale yanayoruhusiwa na yale yaliyoharamishwa, hivyo mwenye kujitenga na watu kwa ujumla ni sawa na Mhamiaji aliyewaacha watu wake juu ya shirki na ukafiri wao, akatoka nje kama mkimbizi wa dini yake .[3]

Mafunzo

1-   Jishughulishe na utiifu, vinginevyo yatakushughulisha madhambi.

2-    Usidanganywe na wingi wa wale wanaoangamia, na wala usikate tamaa kwa kukosa wale wanao pita katika haki, kwani wafuasi wa kila batili ni wengi.

3- Katika Hadith, kuna ushahidi juu ya kujipamba na kujikita katika utiifu wakati watu wanapokuwa wameghafilika, jambo hili linapendwa na Mwenyezi Mungu, kama lilivyokuwa kundi katika wema walo tangulia ambao walipendelea kuhuisha wakati wa baina ya maghribi na ishaa kwa kusali, na wakasema: Ni saa ya kughafilika; Kwa sababu hii, inapendekezwa kusimama katikati ya usiku, ambao watu wengi hawajali kumtaja Mwenyezi Mungu ndani yake.[4]

4-   Ibada wakati wa mitihani na wakati wa kughafilika, malipo yake ni sawa na kuhama kutoka mji wa ukafiri kwenda katika mji wa  Uislamu, na hakuna malipo yanayozidi yale ya kuhama,

5-   Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam alijulisha kutokea kwa fitna katika mwisho wa zama, ili Muislamu ajiandae kwa hilo na awe tayari kuharakisha utiifu na kushikamana na kamba ya Mwenyezi Mungu Mtukufu.

6-  Ibada katika wakati wa ghasia ni salama kwa watu, lau si waja watiifu katika wakati wa mitihani, Mwenyezi Mungu Mtukufu angeiangamiza ardhi na waliomo ndani yake. Kuwa mwangalifu na uwe mhimili wa usalama kwa Waislamu.

7-  Mshairi alisema:

Ikiwa sijapata kitu cha kujitolea, basi upweke wangu = ni bora zaidi na la kutamanisha zaidi kuliko kukaa na mtu anayevutia. Na mimi kukaa peke yangu kwa ajili ya ibada = inanipendeza zaidi katika maisha yangu kuliko kukaa na rafiki ninaye mwogopa.

Mtume, rehema na amani ziwe juu yake, anaonyesha picha ya neema ya Mwenyezi Mungu juu ya waja wake waaminifu. Kwani kila jambo la Muumini ni zuri, kama alivyosema Mtume, amani iwe juu yake: “Ajabu ni jambo la Muumini, kwani mambo yake yote ni mazuri, na hilo si la yeyote isipokuwa kwa Muumini. Ikimpata bahati nzuri hushukuru, na hilo ni kheri kwake, na likimpata balaa husubiri na hilo ni kheri kwake.[1]”

Mtume, rehema na amani zimshukie, anafahamisha kwamba kila linalompata Muislamu la dhiki, kama vile uchovu, maumivu, au dhiki moyoni kwa yale anayoyahofia kutokea au kukosa huko mbeleni, au kwa yale yaliyomfika, au dhara kubwa kabisa, au dhiki ya moyo inayomsumbua, ikiwa ni ndogo au kubwa, Hata mwiba unaomsumbua Muislamu, yote hayo hufuta madhambi yake. Na Mtume, rehma na amani ziwe juu yake, amesema: “Muumini, mwanamume na mwanamke, ataendelea kuteswa nafsi yake, na watoto wake, na mali yake mpaka akutane na Mwenyezi Mungu bila dhambi yoyote juu yake.[2]” .

Hata hivyo, malipo hayo na kufuta matendo maovu inahitaji subira na kutaraji malipo. Mtu akifadhaishwa na msiba uliompata, basi huyo ni mpotovu mzushi, na anapata madhambi kwa hilo.

Mafunzo

1-   Pambana na dhiki kwa nafsi iliyoridhika yenye kuvumilia na kutaraji malipo kwa Mwenyezi Mungu na upatanisho wa maradhi.

2-   Mola Mlezi anayewakirimu waja wake malipo ya aina mbalimbali, na ukweli ni kwamba ulimi usikose kumshukuru, na mwili usiache kunyenyekea kwake na kufuata maamrisho yake kwa upendo.

3-   Mwenye shida si yule aliyefikwa na msiba, bali mwenye msiba ni mwenye kunyimwa ujira pamoja na mtihani huo.

4-   Bila shaka mitihani itakufika tu, basi kuwa na subra kwa yale yaliyo kusibu wala usiogope. Ali bin Abi Talib, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, alimwambia Al-Ash’ath bin Qais, Mwenyezi Mungu awe radhi naye: “Ukisubiri, kalamu itaendelea kuandika na utalipwa, na ukinung’unika na kufadhaika, kalamu itaendelea kuandika na hali unaandikiwa mizigo ya madhambi[3]”.

Mshairi alisema:

Acha siku zifanye zitakavyo = na uwe mpole kwa kilichohukumiwa Wala usifadhaike kwa matukio ya usiku = hakika hakuna kubakia kwa matukio ya dunia.

Na riziki yako haipungui kwa kuchelewa = wala shida haiongezi riziki Hakuna huzuni yenye kudumu, wala furaha = hakuna taabu kwako, hakuna mafanikio

Wengine walisema:

Na ukikusibu msiba, basi subiri= subira ya Mwingi wa Ukarimu, kwani Yeye anakujua zaidi. Na ukimnung'unikia mwana wa Adam, basi fahamu kuwa unamshitaki = mwenye huruma kwa asiye kuwa na huruma.

1- Kwa kuwa Mwanadamu ni dhaifu, nafsi na matamanio yake yanapopambana naye, na ulimwengu humpambia kwa mapambo yake, na Shetani akamnong'oneza na kumjaribu, ni dhahiri kwamba ataingia katika uasi na madhambi, na kwa ajili hiyo, amesema Mtume, amani iwe juu yake, kwamba wana wote wa Adam wanaangukia katika makosa na uasi, kwa hivyo hakuna hata mmoja katika wanadamu ambaye amehifadhika na madhambi isipokuwa Manabii.

2- Hii haimaanishi kuwa mtu anabebwa katika madhambi yake na kufanya anachotaka, na ndio maana Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam akaeleza kuwa watu bora wakati huo ni wale wanaotubia sana na wenye kurudi kwa Mwenyezi Mungu upesi. Bali kila wanapofanya madhambi hufanya haraka kutubu na kujutia, pasina kuendelea kudumu katika madhambi: Amesema Mwenyezi Mungu katika kuwasifu waja wake wema:

Mafunzo

1-  Usimwaibishe Yeyote kwa dhambi aliyoifanya, kwani kila mwana wa Adam ni mkosaji.

2-  Jihadhari na kung'ang'ania dhambi kwa kisingizio kwamba watu wote wanakosea, kwani hiyo si sababu ya uhalali wa dhambi zako.

3-  Usikate tamaa na rehema ya Mwenyezi Mungu kwa wingi wa madhambi. Lau Mwenyezi Mungu Mtukufu angewataka waja ambao hawatamuasi, angetuumba sisi kama Malaika. Akasema Mtume, Rehema na amani ziwe juu yake: “Naapa kwa Ambaye nafsi yangu imo mkononi Mwake, ikiwa hamkufanya dhambi, basi Mwenyezi Mungu angekuondosheni, na kuwaleta ambao wangekosea na wakataka msamaha kwa Mwenyezi Mungu na angewasamehe” [1]

4- Jihadharini na kudharau dhambi na kuziona kuwa ni rahisi; Hii ni sababu ya kudumu katika dhambi na kutotubu. Abdullah bin Abbas – Mwenyezi Mungu awawie radhi wote wawili – amesema: “Ewe mtenda dhambi, usijisikie salama kutokana na matokeo yake mabaya, na yanayofuata dhambi ni makubwa zaidi kuliko dhambi unayoijua, kwani kukosa kwako staha kwa wale waliopo kulia na kushoto mwako ukiwa kwenye dhambi ni kubwa zaidi kuliko dhambi mliyoifanya.  Kucheka kwako, wakati hujui atakalokufanyia Mwenyezi Mungu ni kubwa kuliko dhambi, na furaha yako juu ya dhambi ukiipata ni kubwa kuliko dhambi, na huzuni yako juu ya dhambi ukiikosa ni kubwa kuliko dhambi ukiipata, na khofu yako juu ya upepo ukisogeza pazia la mlango wako nawe uko katika dhambi, wala moyo wako hautetemekeki kwa Mwenyezi Mungu, akikutazama, ni kubwa zaidi ya dhambi ukiitenda.” [2]

5- Fanya haraka kutubia kwa Mwenyezi Mungu wakati wowote unapofanya dhambi au kutenda dhambi, wala usikate tamaa na rehema za Mwenyezi Mungu. Yeye ndiye Mola ambaye anasema katika Hadithi Qudsi: “Enyi waja wangu, mnafanya dhambi usiku na mchana, nami ninasamehe madhambi yote; Basi niombeni msamaha, nitakusameheni” [3].

6- Yeyote ambaye Mwenyezi Mungu anamtakia kheri, humfungulia mlango wa unyonge na kujiona dhalili, na uelekeo wa daima kwa Mwenyezi Mungu, Mwenye kupungukiwa naye, akiona makosa yake, na ujinga wake, na uadui, na kushuhudia fadhila za Mola wake Mlezi. wema, rehema, ukarimu, wema, mali, na sifa zake” [4]

7- Tubu kwa Mola wako Mlezi hata dhambi zako zikiwa kubwa kiasi gani, na hata ubaya wako ni mkubwa kiasi gani. Kwani Mwenyezi Mungu, Aliye takasika na kutukuka, anafurahia toba ya mja, kama Mtume, rehma na amani ziwe juu yake, alivyosema: “Mwenyezi Mungu ana furaha zaidi juu ya toba ya mja wake muumini kuliko mtu katika nchi ya jangwa akiwa na ngamia wake. Akawa amebeba chakula na kinywaji chake, akalala na alipoamka akakuta ngamia kishaondoka na kila kitu, na akamtafuta mpaka akapata kiu, kisha akasema: Narudi pale nilipokuwa, nilale mpaka kufa, hivyo akaweka kichwa chake juu ya mkono wake ili asubiri kufa, mara akaamka na kumkuta ngamia wake akiwa na kila kitu juu yake, chakula chake na kinywaji chake, hivyo Mwenyezi Mungu hufurahishwa zaidi na toba ya mja Muumini kuliko huyu mja na ngamia wake na riziki zake” [5].

8- Kutubia dhambi kunahitaji majuto kwa yale uliyomfanyia Mwenyezi Mungu Mtukufu, basi jihadhari na kujifakhirisha kwa dhambi zako hata kama umetubia.

9- Kurudiwa kwa dhambi mara kwa mara kusikufanye usitubu, bali fanya nia yako ya kutubu, na uazimie kutotenda dhambi, na utubu kwa Mwenyezi Mungu, kisha haikudhuru kurudi tena katika dhambi, kurudia toba na kutubu upya. Mtume Amani iwe juu yake amesema: “Mja alifanya madhambi, na akasema: Mwenyezi Mungu nisamehe dhambi yangu, na akasema Mwenyezi Mungu aliyetakasika: “Mja wangu katenda dhambi, na akajua kwamba ana Mola anayesamehe dhambi, na anaadhibu kwa kutenda dhambi, kisha akarudi katika maasi, na akasema: Ewe Mola Mlezi, nisamehe dhambi yangu. Akasema Allah aliyetukuka. Mja wangu katenda dhambi, na akajua kwamba ana Mola anayesamehe dhambi, na anaadhibu kwa kutenda dhambi, kisha akafanya dhambi tena na kusema: Ewe Mola Mlezi, nisamehe dhambi yangu, akasema, Mwenyezi Mungu mtukufu: Mja wangu katenda dhambi, na akajua kwamba ana Mola anayesamehe dhambi, na anaadhibu kwa kutenda dhambi. Fanya utakalo, kwakuwa nimekusamehe” [6]

10- Kamwe usifikirie kuwa dhambi yako haitasamehewa; Kwani huko ni kumkanusha, Mwenyezi Mungu Mtukufu, alipo sema:

11- Ukitaka kutubia, sharti zake ni: Kujutia dhambi, kuiacha, kuazimia kutoirudia, na kumrudishia haki mwenye nayo, ikiwa dhambi inahusiana na haki za waja au kuwaridhisha.

12- Toba haifuti maovu tu, bali inayabadilisha kuwa mema. Hongera kwa mwenye kutubia kwa kufuta madhambi na wingi wa matendo mema!

13- Mshairi alisema:

Ee nafsi, acha kuasi na uchume = matendo mazuri, labda Mungu atanirehemu

Ewe nafsi, tubu na utende mema = ulipwe wema baada ya kufa

14- Wengine walisema:

Ee Mola, ikiwa dhambi zangu ni kubwa sana = bila shaka nimejua kuwa msamaha wako ni mkubwa zaidi.

Ikiwa hakuna anayekutarajia isipokuwa mwema = mtu mhalifu atamuomba na kumtumaini nani?

Nakuomba wewe, Bwana, kama ulivyo amuru = na ukiurudisha mkono wangu nyuma, ni nani atakayerehemu?! Sina njia kwako isipokuwa matumaini = na uzuri wa msamaha wako, kisha mimi ni Muislamu.

1. Imepokewa na Muslim (2749).

2. Hilyat al-Awliya’ cha Abu Nu’im al-Asbhani (1/324).

3. Imepokewa na Muslim (2577).

4. Al-Waabil al-Sayyib min al-Kalim al-Tayyib cha Ibn al-Qayyim (uk. 7).

5. Imepokewa na Al-Bukhari (6308) na Muslim (2744).

6. Imepokewa na Al-Bukhari (7507) na Muslim (2758).

1- Mtume, Rehema na Amani zimshukie, anahimiza kufanya haraka kutubia na kurudisha kila kitu cha dhulma kwa watu wake. Yeyote mwenye kitu alichokichukua kwa ndugu yake Mwislamu kwa dhulma, ikiwa ni heshima yake, kama vile matusi, kusengenyana, kuteta, na mfano wa hayo, au kitu chengine kama kula pesa zake, kupora haki zake, kumpiga, na kadhalika, ni lazima ajivue na dhulma hiyo kabla ya Siku ya Kiyama, wakati ambao pesa haitakuwa na manfaa, na haitawezekana kuzirudisha wakati huo. Na kujivua ni kurudisha yote yaliyochukuliwa kwa njia ya dhulma kwa watu wake, na kuwaomba msamaha na kutaka faraja kutoka kwao.

2- Iwapo mja hatajivua na dhulma yake hapa duniani, malipo yanatokana na matendo mema na mabaya. Kwa hivyo inachukuliwa kutoka kwa wema wa dhalimu ikiwa ana amali njema, na kupewa waliodhulumiwa. Na ikiwa hana mema, basi huchukuliwa baadhi ya maovu ya aliyedhulumiwa na kutupwa kwa dhwalimu,

Mafunzo

1- Jiepushe na mali, damu, na heshima za watu; Mwenyezi Mungu huharakisha adhabu ya madhalimu.

2- Ikiwa Mwenyezi Mungu, aliyetakasika, Mwenye ufalme wa kudumu, ambaye mbingu na ardhi zimo mkononi mwake, anajiharamishia dhulma

Vipi kuhusu mja dhaifu asiyekengeuka kutoka katika amri ya Mwenyezi Mungu Mtukufu?

3- Chukua hatua ya kutatua kero za watu kabla ya kujuta na sio wakati utakao faa majuto.

4- Toba inatakiwa ili kurudisha manung'uniko kwa walioteseka na kujitenga nao, basi hakikisha kwamba toba yako inakubaliwa.

5- Ogopa dua ya waliodhulumiwa; Kwani hujibiwa na hufunguliwa milango ya mbinguni. Mtume,

6- Jihadhari na dhulma; Mtume rehma na Amani zimshukie,

7- Zihifadhi amali zako njema ulizozipata kwa taabu na kuzisimamisha mikononi mwa Mwenyezi Mungu, ili mtu aliyedhulumiwa au uliyemsema vibaya akuondolee.

8- Iwapo unachelea kufilisika duniani, basi kufilisika huko Akhera ni kugumu zaidi na kubaya zaidi.

9- Fikiria kuwa unabeba mizigo ambayo hukuiweka, lakini imewekwa juu yako kama malipo ya neno ulilosema dhidi ya ndugu yako.

10- Harakisha kusuluhisha malalamiko kabla ya kulazimishwa kulipiza kisasi kwa matendo mema na mabaya, si kwa pesa na heshima.

11- Mshairi akasema:
Na miongoni mwa watu, wapo waliozoea kudhulumu = na kujipatia udhuru wa kufanya hivyo
kathubutu kula haramu na kudai = kwamba ana sababu yake ya kufanya hivyo
Ewe unayekula mali ya haramu, tueleze = ni kitabu gani kichohalalisha mnachokula?
Je, hujui kwamba Mwenyezi Mungu anajua yaliyotokea = na siku ya kiyama atahukumu kati ya waja

12- Wengine walisema:
Usidhulumu hata ukiwa na uwezo wa kudhulumu = dhuluma, mwisho wake ni majuto
Macho yako yanalala huku mnyonge akiwa macho = akikuombea mabaya na jicho la mola halilali.

1- Mwenyezi Mungu Mtukufu alipokikunjulia Uislamu kifua cha Amr bin al-Aas, Mwenyezi Mungu amridhie, alikuja kwa Mtume rehma na Amani zimshukie, akamuomba ampe mkono wake na kufanya ahadi naye juu ya Uislamu, kama ilivyokuwa desturi wakati huo katika kiapo cha utii kwa watu wanamume.

2- Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam alipomnyooshea mkno wake Amr, Mwenyezi Mungu amridhie, Basi Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam akastaajabishwa na sababu ya yeye kujiondoa katika kiapo cha utii, akamuuliza kuhusu hilo. Amr, Mwenyezi Mungu amridhishie, alisema: Nataka nikuwekee sharti la kitu fulani kabla sijaweka kiapo cha utii, na akaweka sharti kwamba ahakikishe kwamba Mwenyezi Mungu Mtukufu atamsamehe madhambi na maovu aliyoyafanya, na vita dhidi ya dini ya Mwenyezi Mungu.

3- Basi Mtume, amani iwe juu yake, akampa bishara kwamba mara tu mtu anapoingia katika Uislamu, yanafutika madhambi yote aliyokuwa nayo ikiwemo ushirikina, kabla ya kuingia katika uislamu.

4- Vile vile kuhama kutoka katika mji wa  ukafiri kwenda kwenye mji wa  Uislamu kunafuta yaliyokuwa kabla yake, na kuhama mwanzoni mwa Uislamu ilikuwa ni kwenda Madina, ambapo Mtume wa Mwenyezi Mungu rehema na amani ziwe juu yake aliishi. Kisha baada ya kufunguliwa kwa mji wa Makka, uhamaji ukawa ni kuyahama makazi ya ukafiri kwenda kwenye makazi ya Uislamu, vyovyote iwavyo. Ama ile Hadithi: “Hakuna kuhama baada ya kufunguliwa makka”[1] , maana yake ni: Hakuna kuhama kutoka Makka kwenda Madina. Kwa sababu watu wake walisilimu, na makka ikawa ndio makazi ya Uislamu, lakini kuhama ni kutoka kwenye nyumba ya vita na kuufuata uislamu. [2]

5- Vile vile inatumika kwa Hajj. Inafuta madhambi yaliyokuwa kabla yake. Amesema Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam: “Mwenye kuhiji na asiseme machafu au kufanya zinaa, atarejea kutoka katika dhambi zake kama siku ile mama yake alipomzaa” .[3]

Mafunzo

1- Ikiwa moyo wako uko wazi kwa kitendo cha utiifu, basi fanya haraka na usisite wala usicheleweshe.

2- Mwenyezi Mungu Mtukufu alipomuongoza Omar kwenye Uislamu, hakujali nafasi na cheo chake kwa Maquraishi, ambayo angeipoteza kwa kusilimu na angekuwa miongoni mwa Waislamu wa jumla. Unapaswa kujishughulisha na ukweli na usijali kuhusu kitu kingine chochote.

3- Kupeana mkono kwa mwanamume na ndugu yake ni Sunnah, Ama mwanaume kupeana mikono na mwanamke kama si Mahram wake, haijuzu. Aisha Mwenyezi Mungu awe radhi naye, amesema: Na Mtume, rehma na Amani zimshukie, alikuwa akitoa ahadi ya utii kwa wanaume kwa kupeana mikono, lakini mwanaume kupeana mikono na mwanamke kama si maharimu yake hairuhusiwi, Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam hakuwashika wanawake mikono kamwe, isipokuwa kwa namna aliyoamrisha Mwenyezi Mungu. Alikuwa akiwaambia wakati wa kuchukua kiapo chao: «Nimeweka kiapo cha utii kwenu» .[4]

4- Amr ibn al-Aas, Mwenyezi Mungu amridhie, hakuweka sharti kwa Mtume, rehma na amani ziwe juu yake, ili awe amiri wa jeshi, au awe kiongozi katika moja ya miji, au kupokea pesa kwa ajili ya kusilimu kwake, Kwa hivyo wasiwasi wako unapaswa kutaka msamaha wa Mwenyezi Mungu, kuinua daraja, na kuingia Peponi, na sio kitu kingine chochote katika mapambo ya dunia.

5- Walinganiaji, wanavyuoni na waelimishaji wahimize watu kuingia katika Uislamu, na waonyeshe kuwa Uislamu unafuta yaliyokuwa kabla yake ya madhambi na uasi.

6- Uislamu unafuta yale aliyoyafanya mja kabla yake ikiwa ataufanya vizuri Uislamu wake. Ama ikiwa amefanya madhambi mengi zaidi na madhambi makubwa baada ya kusilimu na hakutubia, basi atawajibika kwa kila jambo.

7- Moja ya fadhila za Uislamu ni kufuta maovu na madhambi aliyoyafanya mja kabla yake. Ama mema na mazuri aliyoyafanya kabla ya Uislamu, atalipwa kwa ukarimu na fadhila za Mola Mlezi wa walimwengu wote.

8- Iwapo kuhama kulikosekana kwa kuenea kwa Uislamu katika nchi yetu, basi uhamaji mkubwa zaidi hupatikana kwa kudumu katika utiifu na uhamaji wa maasi na watu wa bidaa na matamanio.

9- Kudumu katika Hija na Umra; kwani ibada hizo mbili hufuta madhambi ili Muislamu arudi akiwa hana dhambi kama mama yake alivyomzaa.

1- Hakim bin Hizam alimuuliza Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam kuhusu hatima ya matendo mema aliyokuwa akiyafanya kabla ya kusilimu na akikusudia kwayo ibada, kama vile sadaka, kukomboa watumwa, kudumisha uhusiano wa jamaa, na kadhalika. Hakim, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, alikuwa mkarimu na mwema. Wakati wa Jahiliyyah aliwakomboa watumwa mia moja na kutoa sadaka ngamia mia moja. Aliposilimu alifanya hivyo hivyo na kusema: “Wallahi mimi siachi chochote nilichokuwa nikikifanya wakati wa Jahiliyyah isipokuwa nitakifanya hivyo katika Uislamu.” [1]

2- Mtume Rehema na Amani zimshukie, akamjibu kuwa amesilimu kwa wema alioufanya. Yaani: Mwenyezi Mungu Mtukufu atakulipa kwa mema uliyoyafanya kabla ya kusilimu kwako, na hatakuadhibu kwa uovu ulioufanya wakati wa ujahili wako.

Mafunzo

1- Hakim, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, hakuona haya kumuuliza Mtume Swalla Allaahu alayhi wa sallam kuhusu historia yake kabla ya kusilimu. Kwa hivyo aibu au kiburi visikuzuie kuuliza.

2- Hakim, Mwenyezi Mungu awe radhi naye, alikuwa na shauku ya kutaka kila jambo analolifanya liwe katika mizani ya mema yake, ili ujira wake uwe mwingi sana maradufu na daraja zake zinyanyuliwe. Kwa hiyo hakikisha kwamba kazi yako haijachafuliwa na dosari inayo poromosha matendo mema na kupoteza thawabu yake.

3- Usimzuie kafiri au muovu kufanya jambo jema, kwani anaweza kusilimu na Mwenyezi Mungu Mtukufu amlipe kwa hilo.

4- Tazama rehema kubwa ya Mwenyezi Mungu Mtukufu na mapenzi yake kwa waja wake. Vipi anawalipa kwa yale waliyoyafanya kabla ya kutubia na kurejea Kwake, na asiwaadhibu kwa makosa waliyoyafanya kabla ya hapo!.

1- Ameeleza Mtume (Rehma na amani ziwe juu yake) kuwa Mwenyezi Mungu Mtukufu amegawanya huruma katika sehemu mia moja.

Na sentensi hii inamaana ya kusogeza karibu ufahamu kutoka kwa Mtume (Rehema Na Amani Za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake), na Mwenyezi Mungu ndiye anayejua zaidi jinsi ilivyo, lakini kinachokusudiwa ni kwamba kuna huruma nyingi ambazo Mwenyezi Mungu Mtukufu amezitayarisha kwa ajili ya waja wake, na kilichokusudiwa hapa ni kutufanya tutambue kuwa huruma yetu vyovyote itakavyokuwa itabaki kuwa ndogo na ya chini, na huruma ya Mwenyezi Mungu .ndio iliyojuu kuliko huruma ya yeyote [1]

2- Kisha Mtume (Rehema Na Amani Za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake) akabainisha hayo kwa kusema kwamba asilimia tisini na tisa ya rehema hizo zitakuwa huko Akhera kwa waja wake, na kwamba yote tunayoyaona hapa duniani yanatokana na athari za rehema; Kama huruma ya mama kwa mtoto wake, na watu kuhurumiana na kusameheana baina yao, na hata wanyama kwani ni mengi tunayojua kutoka kwao (katika matukio ya kuhurumiana) na tusiyojua, yote hayo yanatoka katika sehemu hiyo ya huruma ambayo Mwenyezi Mungu Mtukufu ameiteremsha kwetu.

3- Kisha akatoa mfano wa huruma aliyoiteremsha Mwenyezi Mungu kwa waja wake, nayo ni kwamba wanyama na Wanyama mwituu wanahurumiana wao kwa wao, kiasi kwamba mnyama mwitu hawezi kumla mwanawe, halikadhalika farasi jike licha ya kasi yake na uwepesi wa harakati zake: huinua miguu yake kwa mtoto wake ili asimdhuru.
Na huu ni mfano mdogo katika mifano ya sehemu hii moja ya (huruma), na kwayo unadhihirika upana wa rehema ya Mwenyezi Mungu.

Mafunzo

Tunajifunza katika hadith hii yafuatayo: -

1- Rehema ya Mwenyezi Mungu ni pana, kiasi kwamba ana rehema iliyoenea kwa viumbe wote, na rehema kubwa na kamili ambayo ni maalum kwa wachamungu wenyeimani,

Yeyote anayetaka kupata ujira huo mwingi kutoka katika rehema za Mwenyezi Mungu, basi na afanye haraka kufuata njia ya waja wa Mwenyezi Mungu wema, na achunge mipaka yake, na kufuata amri zake, na ajiepushe na yale aliyoharamisha Mwenyezi Mungu.

2- Ikiwa wanyama na wanyama mwitu ambao Mwenyezi Mungu hakuwapa akili na hekima wanahurumiana wao kwa wao, basi vipi kuhusu yule ambaye moyo wake umeondolewa rehema?! Hakika asiehurumia hatohurumiwa.

3- Kila unapoona Mwenyezi Mungu Mtukufu anakupa mitahani au kumpa mtihani mja kwa balaa au matatizo, basi ujue kwamba hii inatokana na hekima yake kubwa, kwani Mwenyezi Mungu Mtukufu hapungukiwi na rehema, 
Na unapoona Mwenyezi Mungu Mtukufu amemlaani mtu au kumuhukumu kuingia motoni milele, basi jua kwamba mtu huyo anastahili.

4- Usihuzunike kwa madhara yaliyokusibu, kwani rehema ya Mwenyezi Mungu Mtukufu ni pana sana, na iko karibu kwa waja wake wanyonge wanaoitafuta kwake, na wakawa na dhana nzuri kwake.

5- Mola Mlezi Mwenye huruma huteremsha huruma hizo kiasi kinachoweza kunyoosha Maisha yetu, na hubakiza na kututunzia katika huruma hizo, tutakazohurumiana kwazo siku ambayo haitofaa mali wala pesa, bali tutalipizana kwa mema na mabaya,
Na aliefilisika ni yule ambaye kulipizana (kisasi) kutamaliza matendo yake mema, matendo mabaya yakawa mengi,

Kisha zitachukuliwa zile dua ambazo Malaika wanatuombea kwa Mwenyezi Mungu ikiwemo: Kutuombea rehma na msamaha na kunyanyuliwa daraja. Na kubwa zaidi ni kwamba baada ya hayo atatusamehe madhambi yetu na kutusamehe mapungufu yetu katika kuMuabudu  Yeye na kutekeleza amri zake. 
Hakika Mtu anayepuuza kumshukuru Mwenyezi Mungu na kurejea kwake baada ya kujua haya basi atakuwa ni mzembe aliepata hasara.

6- Mshairi anasema:
Kwako, Mungu wa Uumbaji, ninainua maombi yangu,,,,, hata kama nikiwa muovu, Ewe Mwenye neema na Ukarimu.

Moyo wangu ulipokuwa mgumu, na nikakosa pa Kwenda, nkafanya matarajio yangu kuwa ni ngazi ya kufufikia msamaha wako.
Dhambi yangu iliongezeka, nilipo zilinganisha na msamaha wako, msamaha wako ulikuwa mkubwa Zaidi kuliko chochote.
Na bado unasamehe dhambi = na Wewe ni mkarimu unaesamehe.

1- Mwenyezi Mungu Mtukufu ni Mpole kwa viumbe vyake, ni Mpole kwao, na anawahimiza watubu na wafanye haraka kuomba msamaha. Kwani hapatikani mja yeyote atakaye muomba Mola wake Mlezi na kumuomba msamaha, isipokuwa  Mola Mlezi humsamehe madhambi yake yote, na Mola Mtukufu hajali wingi wake, wala hajali ukubwa wake.

2- Kisha Mwenyezi Mungu anamwita tena mja wake, akimwambia kwamba dhambi zake, hata zikiwa nyingi na kuzidiwa, zimeijaza ardhi na kufika mawinguni, kisha ukanijia kuniomba maghfirah, ukitubu kwa msamaha wako, nitakusamehe bila kujali.

3- Kisha, Allah Mtukufu  anabainisha fadhila ya tawhidi, na akataja kwamba ikiwa mja atakuja kaijaza ardhi kwa madhambi na maovu, isipokuwa anampwekesha Allah na wala hakumshirikisha na chochote, basi Mwenyezi Mungu ametakasika, atamkutanisha na maghfira kama dhambi zake

Mafunzo

1- Jipendekeze kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu na kurejea Kwake, kwani ni nani mwingine anayejibu dua?

2- Muabudu  Mwenyezi Mungu kwa kuomba dua; kwani dua ni miongoni mwa ibada,

3- Usiifanye dhambi kuwa kubwa kuliko msamaha wa Mwenyezi Mungu, kwani Mwenyezi Mungu husamehe dhambi zote.

4- Tumaini msamaha wa Mwenyezi Mungu, mwenye utukufu, wala usifanye kiburi kwa Muumba wako.

5- Iwapo unaomba jambo kwa Mwenyezi Mungu na kutaka kujibiwa dua, kuwa mwangalifu kutimiza masharti ya dua, kama vile kuwa na ikhlasi kwa Mwenyezi Mungu, kula chakula cha halali, kutoomba maombi ya dhambi, kumlazimisha Mwenyezi Mungu, na kutafuta wakati wa maombi.

6- Mfikirie kheri Mola wako Mlezi ikiwa unamwomba na kumtaka msamaha;

7- Kuomba maghfirah ni sababu ya kusamehewa dhambi na kufutiwa makosa hata yakifika mbinguni. Kwa hivyo kimbilia kuomba maghfira.

8- Wajibu wa kuomba maghfirah ni Sunnah ya unabii. Amesema Mtume Swalla Allaahu alayhi wa aalihi wa sallam: “Wallahi mimi naomba msamaha kwa Mwenyezi Mungu, na ninatubia Kwake zaidi ya mara sabini kwa siku” [3]

9- Kuomba msamaha kunafuta madhambi, kunaongeza amali njema, kunainua daraja, na kunaongeza riziki.

10- Kuomba msamaha ni kusalimika na kuteremka adhabu duniani na Akhera,

11- Imepokewa kutoka kwa Luqman-rehema na amani ziwe juu yake kwamba alimwambia mwanawe: “Mwanangu, zoesha ulimi wako kusema: Ewe Mola wangu nisamehe! Mwenyezi Mungu ana saa ambazo mwombaji harudishwi bure.” [4].

12- Dumu katika kuomba msamaha, kama alivyo sema Al-Hassan, Mwenyezi Mungu amrehemu: “Ombeni msamaha zaidi majumbani mwenu, na mezani mwenu, na njiani, na sokoni, na katika mikusanyiko yenu popote muwapo; kwani hujui ni muda gani msamaha utashuka” [5].

13- Muislamu lazima afanye haraka kutubia, na kuomba msamaha, na aharakishe kutenda mema; Mwenyezi Mungu ni mwingi wa kusamehe, hunyoosha mkono wake usiku ili wapate kutubia wakosefu wa mchana, na hunyoosha mkono wake mchana ili watubie wakosefu wa usiku, na husamehe madhambi yote na wala hajali.

14- Jihadharini na ushirikina; kwani shirki huvuruga amali na haisamehewi ila kwa toba.

15- Tawhiyd ni kusalimika kutokana na kuishi milele Motoni, na ni sababu ya kusamehewa dhambi na kusamehewa maovu.

16- Kila Muislamu na ajikinge kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu  kutokana na shirki kubwa na ndogo.

17- Mola Mlezi ambaye ni Mkarimu kwa waja wake na Anawaneemesha, na Yeye ndiye Mwenye kujitegemea. Mungu mkarimu na mwenye huruma, ni wajibu kwetu kumpenda kwa utiifu na matendo mema ya sunnah nyingi.

18-

19- Mshairi alisema:
Dua yangu na Unyenyekevu wangu = kwa machozi ya asiyetii
Ninaomba na kutumaini = nikitaraji rehema zako
Basi mhurumie mtu dhaifu anayekiri = aliyekuja kwako na dhambi yake, 
Ibada zangu na kujitolea = ninakuomba na ninatumaini kuridhika kwako
Nisamehe madhambi yangu na unipe mwongozo = katika mambo yangu yote 

20- Wengine walisema:
Eee Mola wangu, usiniadhibu, maana mimi = nakiri yale yatokanayo na mimi
Na sina njia ila matumaini yangu = kwa msamaha wako ikiwa utanisamehe na ninakudhania vizuri
Ni dosari ngapi nilizo nazo kwa viumbe = na wewe juu yangu ni mwenye fadhila na neema
Watu wananidhania mema, na mimi ni muovu zaidi ikiwa hutanisamehe.