110 - KUHIFADHI HADITHI NA KUIFIKISHA

1. An-nadhwarat: maana yake ni uzuri wa uso na bashasha ndani yake, na Mtume (s.a.w) anawahimiza swahaba wake na ummat wake wote baada ya maswahaba juu ya kuhifadhi mwenendo wake (sunnat) na kuueneza kwa watu, na anawahimiza kufanya hivyo: kwa kule kumuomba Mwenyezi Mungu anawiwirishe uso wa mwenye kufanya hivyo –malipo kutokana na kuhuisha kwao mwenendo wake- na kutimia hayo kwa kuhifadhi herufi zake, zenye kujulisha uzuri wa kusikiliza na kupupia na uaminifu katika kuwahamishia watu,mpaka awafikishie watu kama zilivyo. Na inafaa kuhamisha hadithi kwa maana tu inapobidi kufanya hivyo, kwa mwenye kujua maana yake, na ni haramu kumwongopea Mtume (s.a.w) japo akidai kua kafanya hivyo kwa maslahi.

2. Kisha akatoa sababu Mtume (s.a.w) juu yahilo, yakwamba huwenda akawa mfikishaji wa hadithi anaufinyu wa ufahamu kuliko yule aliemfikishia hadithi, kwani lau ingekuwa kila mwenye kusikia hadithi za Mtume (s.a.w) atosheke tu kuhamisha elimu kwa maana tu katika hadithi (sunnat) kinyume na vifingu vyake bila shaka zingepotea fadhila nyingi sana; na neno “rubba” hapa lilipo linajulisha kuwa jambo hilo ni zaidi ya inavyofikiriwa.

3. Kisha akaelezea Mtume (s.a.w) kwamba sio sharti kwa mfikishaji awe faqihi –mtambuzi- mjuzi; na hakika si vinginevyo sharti lake ni kuhifadhi hadithi na usalama wa kunukuu hadithi, na mara nyingi huwa mwenye kunukuu khabari sio mjuzi; lakini pamoja na hayo anakua kachuma thawabu na malipo kwa kumnukulia mtu mwingine  .[1]

1. Mtume rehma na amani ziwe juu yake alimweka zaid ibn thabit karibu yake pamoja na udogo wake kutokana na elimu yake na kukomaa akili yake, basi akamfanya kuwa mwandishi wake wa kuandika ufunuo (wahyi) mbele yake, vilevile alimtumia abuu bakri katika ukhalifa wake, kisha othmani (r.a) katika kuikusanya qur’ani tukufu na katika kuandika mas,haf (qur’ani) ya pamoja, na alikuwa zaid ibn thabiti ni mjuzi wa maswahaba katika fanni ya mirathi, basi usiidharau nafsi yako wala usimdharau mtu mwingine kutokana na udogo wa umri.

2. Aliomba Mtume (s.a.w) kwa mwenye kufikisha maneno yake uzuri na kunawiri kwa uso na uzuri wa heshima, basi atakaetaka hayo na apupie juu ya kufikisha maneno ya Mtume na matendo yake, na kuingia katika kundi la waliohifadhi hadithi za Mtume Muhammad (s.a.w), sawasawa awe mwanamume au mwanamke. Amesema Sufyani ibn uyainat: “hupati mtu hata mmoja katika watu walio hifadhi maneno ya Mtume Muhammad (s.a.w.) isipokuwa katika uso wake kuna uzuri wa uso na bashasha; hali hiyo ni kutokana na duwa ya Nabii muhammad (s.a.w)  [2]

3. izoweshe nafsi yako kumiliki uwezo wa kuhifadhi,hasahasa matamshi yenye kunukuliwa kutoka kwa Mwenyezi Mungu mtukufu na Mtume wake rehma na amani ziwe juu yake,katika herufi zake kutokana ufahamu yapo ambayo yanaweza kukutatiza kwa muda kiasi au muda wote, basi inatosha unufaike kwa kiasi utachokiweza katika hayo, na huwenda ukajikumbusha hayo matamshi katika akili yako mara nyingine na ukazidi ufahamu wako, ama huwenda ukayahamisha kwa mtu mwingine na wakanufaika kwa maneno kwa kiasi ambacho wewe hukufaidika nacho.

4. Usidanganyike na madai ya wale waliojiweka mbali zaidi na kuhifadhi, kwani hakika kuhifadhi hakupingani na ufahamu, bali kuhifadhi ndio kunasaidia uelewa, na huko kuhifadhi kunamsaidia muhusika na mwengine asiekua yeye, na elimu itapungua siku hadi siku isipokuwa kama ndani yake kuna kanuni za kielimu ambazo inatakiwa kuzihifadhi na kuzidhibiti kwa herufi zake.

5. Fanya pupa ya kuyafikisha maneno ya Mtume muhammad (s.a.w) kama ulivyo yasikia, kwani kupatikana uimara katika kupokea hadithi na wapokezi ni dalili ya ukamilifu wa akili ya mwanadamu.

6. Sio sharti kwa mwenye kuyafikisha maneno ya Mtume muhammad (s.a.w) awe na ukamilifu wa ufahamu au kuyafahamu yote anayo yahamisha, bali muda wowote atakapo sikia hoja na dalili za Mwenyezi Mungu, au maneno sahihi ya Mtume wa mwenyazi mungu rehma na amani ziwe juu yake, au elimu inayochukuliwa kutoka kwa mwanachuoni mwaminifu na mkweli; Basi asipate tabu katika kufikisha maneno ya Mtume (sunnah), na kuitekeleza elimu.

7. Mwenye akili hufaidika na kunufaika kwa hekima zinazo nukuliwa kutoka kwa Mwenyezi Mungu mtukufu na kutoka kwa Mtume wake rehma na amani ziwe juu yake na maswahaba wake, japokua yule aliemfikishia elimu hiyo yuko chini yake kielimu, basi atanufaika kwa kule kuihamisha, hata kama yatapatikana mapungufu kwa mfikishaji.

8. Yamefaidisha maneno ya Mtume Muhammad (s.a.w) uwazi mkubwa sana juu ya thamani ya watu wa hadithi –waliobobea katika fanni hii ya hadithi- ambao wanayafikisha maneno ya Mtume Muhammad (s.a.w), amesema imamu shaafii: “ Ninapo muona mtu katika watu wanaojihusisha na fani ya hadithi, nakua kama nimemuona mtu katika maswahaba wa Mtume Muhammad (s.a.w)”  [3] Na hakika si vinginevyo imamu Shafii aliyasema maneno haya, ni kwa sababu watu wa hadithi wako katika nafasi za maswahaba (r.a) kutokana na kufikisha maneno ya Mtume Muhammad (s.a.w). Basi ni jambo lenye kupendeza kuwatukuza watu wenye kuhifadhi na kufikisha maneno ya Mtume wa Mwenyezi Mungu mtukufu na tuwahesahimu, kama wanavyo fanya wanazuoni.

9. Amesema mshairi:
Nimeona elimu mwenye nayo ni mkarimu = hata kama akizaliwa nawazi dhalili
Haachi kuendelea wakimnyanyua mpaka = wanatukuza jambo lake watu wakarimu.
Wanamfuata kwa kila hali = kama mchunga kondoo inamfuata mifugo
Kama sio elimu watu wasingelikua wazuri = wala isingejulikana halali wala haramu.